Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Tien moorden, twaalf jaar raadsel
Tien moorden, twee bomaanslagen en meer dan twintig overvallen. De uitspraak in de grootste Duitse terreurrechtszaak sinds de Tweede Wereldoorlog is gevallen. Beate Zschäpe, de enige nog levende verdachte van de driekoppige neonazistische Nationalsozialistischer Untergrund (NSU) kreeg levenslang. Toch kunnen de nabestaanden van de slachtoffers nog niet opgelucht ademhalen. Waarom juist hún broer, vader of zoon moest sterven, blijft onduidelijk.
Twee lichamen in een brandende caravan. Om het leven gekomen door een moord-zelfmoordactie. Op de hielen gezeten door de politie na een bankoverval. Het gaat om Uwe Mundlos (38) en Uwe Böhnhart (34), gevonden op 4 november 2011. Twee gangsters die al jarenlang ondergedoken leven, wegens banden met het neonazistische milieu.
Ook 180 kilometer verder, in het Oost-Duitse Zwickau, gaat even later een huis in vlammen op. Om bewijsmateriaal te vernietigen. Wat de politie daar aantreft, tart alle verbeelding. Een CZ 83, gebruikt voor tien moorden tussen 2000 en 2007. Vooral op Turkse Duitsers, maar ook op een Griek en een Duitse agente. Én filmpjes van de slachtoffers. Met smeekbedes van wie niet meteen sterft en gelach van de twee Uwes. Over de beelden zijn neonazistische gezangen gemonteerd.
Merkel op de knieën De ontdekking jaagt een schokgolf
door Duitsland. De dönermoorden, zoals ze jarenlang neerbuigend genoemd werden, blijken gepleegd door de ondergrondse neonazistische terreurgroep Nationalsozialistischer Untergrund (NSU). Geen afrekening in het Turkse maffiamilieu, geen fout gelopen drughandel en al zeker geen familievetes. Toch zijn de Duitse inlichtingendiensten daar altijd van uitgegaan. Racisme is binnen de diensten jarenlang onderhuids aanwezig.
Het bestaan van de NSU dwingt ook bondskanselier Angela Merkel op de knieën. “Enkele familieleden van de slachtoffers waren jaren ten onrechte zelf verdachte”, zegt ze. “Daarvoor vraag ik u om vergeving.” De onderzoekscommissie beloofde transparantie, maar die kwam er niet. “Duitsland is aan zijn rechteroog blind”, verzuchten de nabestaanden misnoegd.
Losbandige jeugd
“Ik ben degene die jullie zoeken”, zegt Beate Zschäpe (nu 43) als ze zichzelf vier dagen na de brand aangeeft bij de politie. Al sinds ze een tiener is, dweept ze met radicalisering en het neonazisme.
Zschäpe, Mundlos en Böhnhardt groeien op in Jena, een stad in Oost-Duitsland. Na de val van de Berlijnse muur is het leven er geen lachertje. De jeugdwerkloosheid tiert welig. Jongeren gaan het slechte pad op. Ze hebben lak aan gezag. Ouders, leraren, zelfs de politie, niemand weet hoe het verder moet met de losbandige jeugd.
Het trio vindt elkaar in het jeugdhuis van Jena. Zschäpe begint eerst een relatie met de skinhead Mundlos, later met Böhnhardt. De perverse driehoeksrelatie houdt stand. Ze plegen diefstallen, experimenteren met explosieven en nemen deel aan extreemrechtse betogingen.
Antisemitische Monopoly
Hoe gevaarlijk het trio is, ontdekt de politie in 1998. In een door Zschäpe gehuurde garagebox vinden ze explosieven, een lijst met nummerplaten van burgerauto’s die gebruikt worden door de politie, twee namen van leden van de Bondsdag en extreemrechtse propaganda. En ook: een zelfgemaakt bordspel Pogromly. Een antisemitische variatie op Monopoly, waar de straten zijn vervangen door treinstations en vier concentratiekampen. Doel: de steden ‘jüdenfrei’ maken.
Het trio duikt met een valse identiteit onder in Zwickau. Volgens buren leiden “het koppel en haar broer” een doodnormaal leven. Maar wel één waarin ze tien mensen vermoorden, vijftien overvallen en twee bomaanslagen plegen.
Woensdagochtend kreeg Zschäpe levenslang voor mededaderschap van moorden, deelname aan een terroristische organisatie, bomaanslagen en overvallen. Het lijkt uitgesloten dat ze eerder kan vrijkomen, behalve in uitzonderlijke gevallen, zoals ziekte. Haar advocaten tekenden beroep aan. Zij vinden de uitspraak onvoldoende onderbouwd. Het federale gerechtshof moet zich nu over de zaak buigen.