Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Als nepnieuws dodelijk wordt
Al zeker 27 doden na lynchpartijen door valse geruchten via WhatsApp
De weg vragen, snoep uitdelen, of gewoon iets te lang blijven staan: in India heeft het de voorbije drie maanden al zeker 27 onschuldige mensen het leven gekost. Stuk voor stuk werden ze gedood door een woedende mensenmassa. Aangespoord door valse geruchten via WhatsApp, die waarschuwen voor kidnappers. Dodelijk nepnieuws.
Rukmani (65) had de tempel van haar familie in Tiruvannamalai al jaren niet meer bezocht. Dus stopten zij en haar gezin begin mei onderweg even in een dorpje om de weg te vragen aan een oudere vrouw en haar kleinkinderen. Een vraag die tot haar dood leidde, want de oudere vrouw had via WhatsApp gehoord dat er bendes zijn die kinderen ontvoeren. Ze begon te roepen en in een mum van tijd verzamelde het hele dorp zich met stokken rond de wagen. Vier inzittenden raakten zwaargewond, maar Rukmani overleefde de lynchpartij niet.
Vorige week was er de dood van informaticus Mohammed Azam (32) in de zuidelijke staat Karnataka, die samen met twee vrienden werd aangevallen door een woedende massa van tweeduizend mensen terwijl een handvol politieagenten hulpeloos moest toekijken.
In alle gevallen arresteerde de politie enkele tientallen mensen. Maar de échte aanstokers, die vinden ze maar niet.
Fake nieuws
Alle betrokkenen wijzen naar berichten die ze binnenkregen via WhatsApp, de berichtendienst die eigendom is van Facebook. India is de belangrijkste afzetmarkt van de berichtendienst. WhatsApp heeft er 200 miljoen gebruikers, die per dag samen 13 miljard berichten versturen. Vaak zitten hele dorpen verzameld in WhatsApp-groepen, zodat ze gemakkelijk te bereiken zijn. Voor mensen die altijd geïsoleerd zaten, is er plots een nieuwsbron. En de filmpjes die ze daar te zien krijgen, nemen ze dan ook voor waar aan. Zoals de valse berichten die de afgelopen maanden nietsvermoedende mensen betichten van gruwelijke misdaden.
Vermoed wordt dat er met die valse berichten meer aan de hand is dan simpele grappenmakers. “Hindoes tegen moslims opzetten”, sug- gereerde de Indiase opiniemaker Shahid Siddiqui al. Dat gebeurde bijvoorbeeld ook al in Myanmar, waar via WhatsApp haatberichten worden verstuurd tegen de Rohingya-moslims. En ook in Sri Lanka werden boeddhisten via sociale media opgezet tegen moslims.
Maatregelen
Hoe dan ook is het in India alle hens aan dek. Het Indiase Hooggerechtshof heeft de regering deze week opgeroepen nieuwe wetten op te stellen om de lynchpartijen te bestrijden. Grootscheepse informatiecampagnes zijn opgezet om het volk in te lichten over hoe ze nepnieuws kunnen herkennen. Op sommige plaatsen werd de internettoegang tijdelijk afgesloten. Tot nu toe allemaal met weinig succes. De autoriteiten steken daarom de schuld nu op WhatsApp voor de “onverantwoorde en explosieve berichten” die op het platform worden gedeeld. WhatsApp zegt dan weer “geschokt” te zijn door het geweld en belooft actie. Een eerste deel daarvan zijn paginagrote advertenties in de grootste Indiase kranten. “Samen kunnen we vechten tegen valse informatie”, luidt het. Nu komt er ook een label bij berichten die door anderen zijn doorgestuurd in plaats van zelf getypt. Blijft de vraag of de maatregelen niet gewoon een druppel op een hete plaat zijn. “Want”, stelt Mihir Sharma, opiniemaker voor Bloomberg, “de lynchpartijen zijn niet het probleem van WhatsApp, maar van India.” Hij wijst naar corrupte politici die zelf nepnieuws verspreiden, naar te weinig en te slecht opgeleide politieagenten en naar een mentaliteit waarin de minste vonk de boel doet ontploffen. Alleen verspreidt het vuur zich nu sneller, door sociale media.