Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Soldaat in Vlaamse dienst verovert Alpe d’Huez
Nog nooit heeft een Vlaming boven op Alpe d’Huez gewonnen – de gediskwalificeerde Michel Pollentier kunnen we echt niet meetellen. Maar bocht 17 kleurt niettemin toch een beetje Vlaams. In 1979 krijgt Alpe d’Huez met de Portugese oudsoldaat Joaquim Agostinho een van zijn meest merkwaardige winnaars ooit. De foto laat er geen twijfel over bestaan: op zijn trui lezen we ‘Flandria’. Het wordt de laatste grote zege van een even legendarische als door en door Vlaamse wielerploeg.
Raar jaar, 1979. Het peloton wordt liefst twee keer Alpe d’Huez opgestuurd. Twee ritten, twee dagen op een rij, telkens met aankomst boven in het skistation. Op 16 juli wint Joop Zoetemelk. Maar een dag eerder is de zege voor een van de meest merkwaardige vogels die het peloton rijk is in de jaren zeventig. De Portugees Joaquim Agostinho had naar eigen zeggen voor zijn twintigste nog nooit op een fiets gezeten. “Laat staan dat ik wist dat je er je beroep van kon maken”, zou hij later zeggen.
Agostinho komt uit een achtergesteld boerengezin uit het noorden van Portugal – schoenen zijn een luxeproduct – en ontdekt de fiets wanneer hij midden jaren zestig drie jaar lang als soldaat naar Mozambique en Angola wordt gestuurd. Het is een verhaal apart: Portugal en zijn kolonies zijn er in een bloedige onafhankelijkheidsoorlog verwikkeld en het Portugese leger klopt er zware uren. Agostinho krijgt er malaria, wordt in het gezicht geraakt door granaatsplinters, doodt zijn tegenstanders als het moet en verbergt zich onder water om te ontkomen aan de opstandelingen.
Maar hij valt wel op met zijn fysieke capaciteiten. Als boodschapper op de fiets werkt hij meer dan dubbel zo snel als zijn collega-soldaten. Wanneer hij eenmaal terug in Portugal – op een doordeweekse vrouwenfiets daarenboven – makkelijk een aanstormend groepje wielrenners kan bijbenen, is zijn ontdekking een feit. Op zijn 25ste wordt hij prof.
Lucien Van Impe: “Maar je zou het de rest van zijn carrière blijven merken dat hij als jongere nooit gefietst had. Hij kon niet sturen, kon geen bochten pakken en kon niet dalen. Reed hij een col naar beneden, dan hield je je hart vast. Een echte brokkenpiloot. Hij moet oneindig vaak gevallen zijn. Maar hij kon wel serieus met de fiets rijden. Klimmen, tijdrijden, terwijl hij helemaal niet het postuur van een klimmer had. Dat was een beer van een vent. Kort, geblokt, een en al spieren.”
Gevochten in de brousse
Van Impe kan het weten. Zijn tijdperk is het tijdperk van Agostinho. Dertien Tourdeelnames leveren de Portugees vijf ritzeges en acht toptienplaatsen in Parijs op. Het merendeel fietst hij voor de Franse ploegen van zijn ontdekker, de excentrieke Fransman De Gribaldy, een afstammeling van verre Italiaanse adel die zich als de graaf liet aanspreken, zelf ooit gekoerst had en nadien als wielerpatron zijn weg had gezocht. Het is in het zog van De Gribaldy dat de Portugees in 1978 in Vlaanderen belandt. Flandria heeft De Gribaldy een jaar eerder als sportdirecteur aangetrokken en Agostinho volgt hem in 1978. Het worden zijn beste jaren.
“In 1978 was hij al derde geworden in de Tour. En in 1979, ik blijf daarbij, had hij de Tour moeten winnen.” Aan het woord is Pol Verschuere. Hij zal in 1980 zelf de rit op de Champs-Elysées winnen, maar in 1979 is hij, op zijn 24ste, pas aan zijn eerste Tour bezig. Zijn rol is duidelijk: als jonge renner bij het grote Flandria moet hij de nummer drie van het jaar voordien bijstaan in de Tour.
Verschuere: “Maar al vroeg in de Tour, op weg naar Saint-Brieuc, viel Agostinho zwaar. Ik zie hem nog zitten aan de kant, met zijn billen op de borduur. Ik ben bij hem gebleven. Daar verloor hij al kostbare tijd. Maar hij beet wel door. Het was kantje boord: opgeven of niet. Door de ravage aan zijn lijf verloor hij een paar dagen later, in de rit naar Roubaix, opnieuw tijd. Nog voor de Alpen stond hij al op een dik kwartier van Hinault.”
Maar wie jarenlang in de brousse gevochten heeft, laat zich door één verloren veldslag niet uit zijn lood slaan. Negen dagen na Agostinho’s calvarie richting Roubaix kondigt zich het tweeluik op Alpe d’Huez aan.
Verschuere: “De eerste rit was behoorlijk lang, over de Galibier. Aan de voet van Alpe d’Huez ging hij ervandoor. Op een versnelling… Man man, Agostinho had zo veel macht. Ze hebben hem niet meer teruggezien. Uiteinde-
“Je zou het de rest van zijn carrière blijven merken dat hij als jongere nooit gefietst had. Hij kon niet sturen, geen bochten pakken en kon niet dalen.” Lucien Van Impe
lijk is hij opnieuw derde geworden in die Tour. Na Hinault en Zoetemelk. Verliest hij in het begin van de Tour niet zo veel… Nog eens: hij had die Tour kunnen winnen.”
Agostinho heeft bovenop Alpe d’Huez drie minuten voorsprong op Hinault.
Flandria gaat failliet
Voor Flandria is het, na eerdere ritoverwinningen van Bittinger en Demeyer, de derde etappezege in de Tour dat jaar. Mooi, maar het blijkt uiteindelijk de laatste stuiptrekking van wat ooit een legendarische wielerploeg was. Opgericht in 1959 met het Belgische (brom)fietsmerk als naamsponsor, had de ploeg twintig jaar lang het peloton kleur gegeven. Rik Van Looy, Walter Godefroot, Roger De Vlaeminck, Freddy Maertens, Michel Pollentier: allemaal hadden ze in het rood-wit van Flandria gereden. Alles samen goed voor vijf keer winst in de Ronde van Vlaanderen, vier keer Parijs-Roubaix en vier keer LuikBastenaken-Luik. Er was letterlijk geen klassieker of Flandria had hem gewonnen.
Maar in 1979 kondigde het einde zich onherroepelijk aan. Onbetwiste kopman Freddy Maertens was op de sukkel, het voorjaar had geen enkele klassieke zege gebracht en het fietsenbedrijf had het economisch zwaar. Minder dan een maand na de stunt van Agostinho op Alpe d’Huez kregen alle renners een opzegbrief in de bus. De ploeg hield op te bestaan. Twee jaar later zou ook het bedrijf failliet gaan. Uitgerekend een Portugees die geen woord Vlaams sprak, had de ooit zo legendarische ploeg zijn laatste grote zege bezorgd.