Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Zelfs oudste en sterkste ijs op Noordpool breekt af
Scheepvaart kan er dankzij klimaatopwarming voor het eerst gewoon door
Normaal is het zeewater ten noorden van Groenland permanent bevroren als een ijslaag van gemiddeld vier meter dik. Maar voor het eerst is dit oudste en sterkste ijs van de Noordpool gescheurd, waardoor de wateren plots openliggen. Rederijen juichen, wetenschappers gruwen.
Wetenschappers meten ieder jaar op twee momenten – aan het eind van de winter en aan het eind van de zomer – hoe groot de ijsoppervlakte op de Noordelijke IJszee precies is. In de herfst en winter groeit de hoeveelheid aan tot zijn maximale oppervlakte, om in de lente en zomer deels te smelten tot zijn ijsminimum. Met 14,48 miljoen vierkante kilometer ijs deed de voorbije winter het ietsje beter dan die van het jaar voordien
(14,42 miljoen), maar blijft het maximum ver onder het gemiddelde van
15,64 miljoen vierkante kilometer uit de periode 1981-2010. Sindsdien missen we dus ruim een miljoen vierkante kilometer ijs.
Een neerwaartse trend die zich nog even doorzet, vrezen klimaatwetenschappers. “De trend houdt verband met de opwarming van de atmosfeer en oceanen. Daardoor vormt er minder ijs en smelt er meer ijs. Het gevolg is dat er minder zonnestraling gereflecteerd wordt en de aarde nog sneller opwarmt”, zeggen Walt Meier en Claire Parkinson van Goddard Space Flight Center van NASA. Het gevolg is dat het noordpoolgebied drie tot vier keer zo snel opwarmt als het wereldgemiddelde.
Laatste ijsgebied smelt
De wateren ten noorden van Groenland zijn normaal het hele jaar door bevroren. Wetenschappers noemen het daarom ook
Walt Meier Goddard Space Flight Center “Minder ijs betekent minder weerkaatsing van zonnestraling en een nog verdere opwarming van de aarde.”
“het laatste ijsgebied”: het is de ijszone die als laatste ten gevolge van de klimaatopwarming wordt aangetast. Maar voor het eerst sinds de satellietwaarnemingen in 1970 zijn gestart, is het oudste en sterkste pakijs van de Noordpool dit jaar al twee keer open gebroken: zowel in februari als zopas in augustus was het er veel warmer dan normaal en kregen winden meer vat op het ijs.
“Bijna al het ijs ten noorden van Groenland is opgebroken in kleinere stukken. Het maakt het ijs veel mobieler. Open waters zijn hier uitzonderlijk”, zegt Ruth Mottram van het Deens Meteorologisch Instituut. “IJs dat hier gemiddeld vier meter dik is en kan oplopen tot twintig meter dikte, verplaatst zich niet zo snel”, zegt Walt Meier. “Maar in februari en maart zagen we dat de winden het ijs wegduwden van de Groenlandse kust.”
Oorzaak van uitzonderlijke zomer
En dat vinden wetenschappers beangstigend, want zo drijft het ijs naar nog warmere waters. “Zelfs wanneer dat dit dikke oude zeeijs de volgende dagen alweer dicht zou vriezen, is het kwaad al geschied, want het is opgeschoven naar plekken waar het nog makkelijker smelt.”
Volgens klimaatexperts is die ongekend snelle opwarming van de Noordpool zelfs mee verantwoordelijk voor de uitzonderlijke zomer die wij in onze contreien beleven. De warmte in het noorden en de toenemende smelt zorgt ervoor dat de straalstroom, die al op zijn zwakste punt in 1.600 jaar verkeert, nog vertraagt. Het effect is dat hetzelfde weertype gedurende langere tijd boven onze streken kan blijven hangen.
Kortere route voor schepen
Niet iedereen bekijkt de tendens met sombere blik. De Deense rederij Maersk kondigde deze week nog aan dat het bij wijze van experiment op 1 september een speciaal ontworpen containerschip met een capaciteit van 3.600 zeecontainers via een noordelijke zeeroute van Vladivostok via Sint-Petersburg naar Bremen stuurt. De normale route loopt helemaal om India heen en via het Suezkanaal naar de Middellandse Zee. De noordelijke route is zowat zevenduizend kilometer korter, maar was tot voor enkele jaren onmogelijk vanwege het dikke poolijs. Door de opwarming en toenemende smelt in het gebied, wordt die optie nu wel haalbaar, zij het slechts gedurende enkele maanden per jaar. Het containerschip Vita Maersk is speciaal ontworpen om door ijs te varen, maar krijgt toch nog begeleiding van twee ijsbrekers. Maar niet alleen rederijen kijken met belangstelling uit naar de proef met de Vita Maersk, ook landen als Rusland en China hopen langs de noordkant transportlijnen voor bijvoorbeeld gas en andere producten uit te bouwen.