Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Een van de subtielste instrumenten die er bestaan”
De trots van de Antwerpse skyline, de Onze-LieveVrouwetoren, blaast vijfhonderd kaarsjes uit. Het grote feest vindt vandaag plaats. En uiteraard is er ook een hoofdrol weggelegd voor de beiaard. Vandaag twee uur feestbeiaard, met ‘Lichtjes van de Schelde
Koen Van Ascche Beiaardier “Je moet echt niet met de vuisten beuken op een beiaardklavier. En beiaardiers zijn evenmin altijd oude mannen met baarden.”
De beiaard, die trots zijn klanken vanuit de Onze-LieveVrouwetoren laat weergalmen, is een vaste waarde in de stad. Stadsbeiaardier Koen Van Assche geeft vandaag een extra lang concert.
“Ik doe dit in zeven minuten”, lacht zijn collega-stadsbeiaardier Liesbeth Janssens terwijl ze fluks de klim op de wenteltrap maakt, ruim vijfhonderd treden hoog. Bijna boven biedt de balustrade aan de gigantische uurwerken van de belforttoren een duizelingwekkend uitzicht op de Handschoenmarkt en de Grote Markt, diep beneden en de Schelde erachter. De stadsbeiaardiers zijn het gewend. Ze bespelen hun instrument al vijf jaar lang hoog boven de stad. Koen Van Assche elke woensdagmiddag, Liesbeth Janssens op maandag en vrijdag. Allebei volgden ze hun droom: beiaardier worden. Al was dat niet evident. “Bitter weinig vrouwen kiezen voor dit beroep”, beseft Liesbeth. “Ikzelf geraakte erdoor gepassioneerd na een bezoek aan de universiteitsbeiaard van Leuven, tijdens mijn studies piano aan het Lemmensinstituut. Toen wist ik: dit wil ik doen. En ik trok naar de Koninklijke Beiaardschool in Mechelen.”
Gazet Van Antwerpen
Koen Van Assche startte die opleiding al op dertienjarige leeftijd. “Al van kindsbeen af zat de Antwerpse beiaard in mijn hoofd”, doet hij zijn verhaal. “Ik was muzikaal en zong in het kinderkoor van de Vlaamse Opera. Met mijn ouders ging ik naar de beiaardconcerten op maandagavond. Ik wilde beiaardier worden, maar in die tijd - ik ben geboren in 1967 - was er nog geen internet en ik had geen idee waar je zo’n opleiding kon volgen. Dus plaatste ik een zoekertje in Gazet
Van Antwerpen, met de vraag waar ik de beiaard kon leren bespelen. De vader van Geert D’Hollander, de vorige Antwerpse stadsbeiaardier, zond me een antwoord.”
“Maar in de beiaardschool moest je achttien zijn, wilde je er beginnen. Gelukkig zag Jo Haazen, toen net directeur, wat in me. Ik was zeer gemotiveerd en blijkbaar ook voldoende getalenteerd. Dus mocht ik alsnog van start gaan. Mijn ouders dachten: het waait wel over.”
Maar het waaide niet over, integendeel. “Mijn eerste job als beiaardier kreeg ik op achttienjarige
leeftijd: in Herentals, waar ik nog steeds de beiaard bespeel.” Ook bij Liesbeth Janssens spat het spelplezier er duidelijk af. “Liefst breng ik filmmuziek, uit Disneyfilms bijvoorbeeld. Daar word ik helemaal vrolijk van”, zegt ze. “Maar ook Bach, Händel en het werk van de 18de-eeuwse Antwerpse beiaardier Joannes de Gruijtters zijn fantastisch om te spelen.”
Voor de viering van vandaag stelde Koen Van Assche een speciaal programma samen uit meerdere eeuwen. “Van oud naar nieuw”, vertelt hij. “Ik begin het concert met een stevige brok barok, waaronder werk van Bach en van de 17de-eeuwse Italiaanse componist Corelli. Dan volgen enkele klassiekers, zoals een pianosonate van Mozart, en een stuk van Schubert uit de romantiek. Het beiaardconcert eindigt met populaire nummers en popsongs.
De lichtjes van de Schelde mag natuurlijk niet ontbreken, net zoals
Oh Lieve-Vrouwetoren van La Esterella. Ik breng ook een ode aan zangers die recent zijn overleden of herdacht: David Bowie en Aretha Franklin. Maar ik speel ook jazz en blues. Voor ieder wat wils.”
Leerlinge van acht
Op deze bijzondere verjaardag zal de beiaard maar liefst twee uur lang weerklinken. Of dat fysiek niet zwaar is? “Dat valt best mee”, reageert Koen. “Velen denken ten onrechte dat je met de vuisten moet beuken op een beiaardklavier. En beiaardiers zijn evenmin altijd oude mannen met baarden”, lacht hij.
“Ik heb een leerlinge van acht, en haar geef ik soms nog de raad niet te hard te spelen. De beiaard is zelfs een van de subtielste instrumenten die er bestaan, je kan hem heel hard én heel zacht bespelen. Zeker wanneer hij zo soepel speelt als die van Antwerpen. Die is echt geweldig, zeker na de recente restauratie.”
Die gebeurde in twee fasen. “In de periode 2013-2014 werd een nieuw beiaardklavier geplaatst: heel sober, zonder al te veel versieringen, gebaseerd op het historische klavier dat tot in de 18de eeuw werd gebruikt. Een tweede fase omvatte de restauratie van de trommel. Dat is een mechanisch huzarenstukje, gebruikt voor het automatische spel van de beiaard”, legt Koen uit.
“Om het kwartier speelt de beiaard namelijk uit zichzelf een deuntje. De gewichten om die trommel op gang te brengen, werden in ere hersteld. In de jaren 70 waren die vervangen door een motor, maar nu heeft de trommel opnieuw meer zijn historische karakter. Het ritme wordt hierdoor vlotter. Vroeger noemde men dat speelwerk in de volksmond ‘de rammel’, omdat het ritme altijd wat rammelig klinkt. Dat ritme juist krijgen, is een hele klus, vol
trial and error. De beiaard is zeker geen exacte wetenschap. Maar dat is dan ook net zijn charme.” Even was er sprake van dat in 2019 voor de verdere renovatie van de toren de beiaard een tijdlang moest worden afgesloten, maar gelukkig lijkt daar een mouw aan te zijn gepast. “De beiaard, dat is de stem van de stad, van het volk”, vindt Liesbeth. “Die mag je het zwijgen niet opleggen.”
Feestconcert beiaard door Koen Van Assche: vandaag zaterdag, 18-20u.
Liesbeth Janssens bespeelt elke maandag en vrijdag van 12-13u de beiaard, Koen Van Assche elke woensdag 12-13u.