Gazet van Antwerpen Stad en Rand
De laatste grote slag en de laatste grote slachting
Na zeven jaar oorlog maken Assad en bondgenoten zich op voor eindoffensief
Ruim zeven jaar na het begin van de Syrische burgeroorlog lijkt de laatste grote en beslissende slag op til. Syrische, Russische en Iraanse militairen maken zich op om de provincie Idlib en haar gelijknamige hoofdstad aan te vallen. Het is het laatste echte bolwerk van de rebellen, waar drie miljoen mensen als ratten in de val zitten. Opnieuw wordt gevreesd voor een slachting onder de burgerbevolking.
Wat is de voorgeschiedenis?
Idlib is een provincie in het noordwesten van Syrië die grenst aan Turkije. Het is het laatste bolwerk van de opstandelingen, die in maart 2011 de wapens opnamen tegen president Assad. Die verloor jaar na jaar terrein, tot Rusland zich in 2015 in het conflict mengde, in naam van de strijd tegen het terrorisme. In werkelijkheid keerde Poetin zich tegen iedereen die Assad bekampte. Met een ongeziene bommencampagne van het Russische leger werden de bolwerken van de rebellen zoals Aleppo, Homs en Ghoutta letterlijk vernietigd, met zware verliezen onder de burgerbevolking tot gevolg. De overlevende rebellen en burgers kregen na de capitulatie een uitweg naar Idlib, de gelijknamige hoofdstad van de provincie. Het werd een safezone genoemd, maar nu is het vooral een fuik waar alle resterende opstandelingen bij elkaar gedreven zijn.
Waarom wordt gevreesd voor een nieuw groot offensief?
Vorige week zijn na een pauze van 22 dagen opnieuw zware bombardementen uitgevoerd in de provincie. De tactiek is dezelfde als bij de aanvallen op andere Syrische steden in het verleden: vóór het eigenlijke offensief wordt zo de infrastructuur gesloopt, van elektriciteitsvoorzieningen, waterreservoirs en scholen tot ziekenhuizen. Tegelijkertijd werden er colonnes van meer dan tweeduizend gepantserde voertuigen opgemerkt die zich in de richting van de provinciegrens begaven. Als antwoord hebben de rebellen bruggen opgeblazen. 10 september wordt genoemd als startdatum.
Wie staat tegenover wie?
Aan de ene kant het Syrische leger, Rusland, Iraanse elitesoldaten en Hezbollah-leden uit Libanon. Idlib wordt verdedigd door tienduizenden rebellen. Het merendeel daarvan zijn moslimextremisten, onder wie buitenlandse strijders. Het grootste deel van het grondgebied is in handen van Tahrir Al Sham, het vroegere Al Nusrah – ook wel Al-Qaeda in Syrië genoemd. Daarbij hebben zich ook de restanten van IS aangesloten. Maar een verenigd front is er niet. In de regio zijn diverse milities van uiteenlopend pluimage
aanwezig, die ook onder elkaar slag leveren. Waarom is er sprake van een slachting?
Het was de Turkse president Erdogan die gisteren waarschuwde voor een slachting als het bommen en raketten op Idlib zou regenen. Ook de VN vreest voor een bloedbad. Er wordt van uitgegaan dat de tactiek van Syrië en Rusland dezelfde zal zijn als in andere steden. Bovendien dreigt de weerstand groot te zijn. De meest geharde strijders na zeven jaar oorlog zitten er bij elkaar. Ze weten ook dat Idlib hun laatste overlevingskans is. De burgers zitten in de tang, want ook de rebellen zijn vaak nietsontziend. In Idlib woonden voor het begin van de oorlog 1,5 miljoen mensen. Door de toestroom uit de gevallen gebieden zijn er dat nu meer dan 3 miljoen.
Kan de strijd nog vermeden worden?
Morgen is er overleg in Teheran, waar ook Turkije aanwezig is, dat zal proberen het offensief tegen te houden. Maar de kans dat Erdogan Assad en Poetin op andere ge- dachten kan brengen dan “het terroristenhol” op te kuisen, is klein. De VN schat dat 800.000 burgers zullen proberen te vluchten. Dat kan alleen nog naar Turkije, waar de grenzen nog min of meer open zijn. In het gebied vechten ook rebellen die Turkse steun krijgen. De VN vreest dat Turkije, dat al 3,5 miljoen vluchtelingen opvangt, de grenzen zal sluiten zodra de strijd begint. Als dat gebeurt, zitten de burgers als ratten in de val.
Is er kans op een internationale escalatie?
Ankara kan en zal ermee dreigen om haar bondgenoten in Idlib militair te steunen en die steun fors op te drijven als de strijd begint. Maar de kans dat het tot een echte militaire krachtmeting tussen Erdogan en Poetin komt, lijkt niet groot. Geen van beide landen heeft daar wat mee te winnen. De NAVO-bondgenoten van Turkije evenmin. Er is ook een – kleine – kans dat de VS of Frankrijk betrokken raken. President Trump en zijn collega Macron hebben begin deze week gewaarschuwd dat het gebruik van gifgas consequenties zal hebben.
Is de oorlog voorbij als Idlib valt en heeft Assad zijn land dan terug?
Met Idlib zou het laatste grote stuk grondgebied op de rebellen heroverd worden. Maar er zijn in het land nog tientallen restanten van paramilitaire groepen actief. Een klein stukje aan de Golan is nog in handen van IS. En zowat een vijfde van het land langs de Turkse grens is in Koerdische handen. Die stilzwijgende bondgenoot zal Assad misschien niet aanvallen, maar ze zijn Turkije een doorn in het oog. Assad heeft al laten verstaan dat de aanwezigheid van de Russen nog lang nodig zal zijn. Die zullen daar geen probleem van maken. De marinebasis van Tartus mogen ze behouden. De militaire aanwezigheid in de Middellandse Zee verankeren was voor Poetin een belangrijke reden om in de oorlog te stappen. Assad krijgt het grootste deel van zijn territorium weer in handen. Maar wat hij terugkrijgt, is een volledig verwoest en verscheurd land, waar honderdduizenden burgerdoden zijn gevallen. Al zal dit alles hem niet beletten om van een overwinning te spreken.