Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Dit is de zwarte rafelige rand van het Vlaams-nationalisme”
Historicus Bruno De Wever is niet verrast door ‘salonfascisme’ van extreemrechtse beweging
Historicus Bruno De Wever trok geen grote ogen bij de ontmaskering van Schild & Vrienden (S&V) in Pano donderdag. “Als in een golfbeweging duiken rond het Vlaams-nationalisme nu en dan dit soort groepen op”, zegt hij. Maar snelle oplossingen zijn er niet.
“Oude wijn in nieuwe zakken.” Dat denkt Bruno De Wever (UGent) over de extreemrechtse groepering Schild & Vrienden (S&V). En hij spreekt uit ervaring. De oudere broer van N-VA-voorzitter Bart De Wever was in zijn jeugd een tijdlang lid van het Algemeen Vlaams Nationaal Jeugdverbond (AVNJ), een jongerengroep die hij nu bestempelt als neonazistisch. De Wever onttrok zich uit het milieu en werd een autoriteit in het onderzoek naar het Vlaams-nationalisme. De historicus ziet S&V als deel van de “zwarte rafelige rand” van het Vlaams-nationalisme. “De Vlaamse beweging is zeer ruim, met flaminganten van allerlei gezindten. Maar vanaf de jaren 20 van de vorige eeuw raakte ze op bepaalde momenten vervlochten met extreemrechtse stromingen. Als in een soort golfbeweging duiken er af en toe groepen op zoals S&V.” De Wever trekt parallellen met Verdinaso, een Vlaamse fascistische organisatie opgericht in 1931, en de Vlaamse Militanten Orde (VMO), die in 1981 werd verboden. “Als ik de filmpjes van S&V bekijk, dan zie ik bekende beelden en ideeën. Nieuw zijn de sociale media. Wat zich vroeger afspeelde in de zaaltjes van extreemrechtse organisaties, verloopt nu via geheime online fora.”
Welke gelijkenissen zijn er nog?
De Wever: De gedachte dat ze als leden van de Vlaamse elite moeten tonen dat ze koelbloedig zijn. Ze moeten er zelfs lichamelijk goed uitzien. Dat idee zag je ook bij Joris Van Severen, de leider van Verdinaso. Daarnaast is er de focus op mannelijkheid. Fascisme en mannelijkheid hangen sowieso samen. Ik heb ook alleen maar mannen gezien in die filmpjes. Ik neem aan dat er ook vrouwen zijn, maar het zullen er niet veel zijn.
U gebruikt de term ‘fascisme’. Is die toepasbaar op Schild & Vrienden?
Binnen de wetenschap bestaat er geen volledige eensgezindheid over die term. Zo is de grens met extreemrechts-populisme niet altijd duidelijk. Sommigen zeggen dat je het woord enkel mag gebruiken voor specifieke bewegingen die rond de Tweede Wereldoorlog ontstonden. Hoe dan ook, een belangrijk element in het fascisme is de wil om geweld te gebruiken om de macht te verwerven. Dat zie je ook bij S&V – zij het op een knullige manier. Het blijft een vorm van salonfascisme. Een ander element is de afwijzing van de parlementaire democratie. Fascisten stellen een autoritair model voor met een sterke leider die zijn wil oplegt aan de rest van de bevolking. Maar ik heb niet de indruk dat S&V daarvoor staat.
Verraste de reportage u eigenlijk?
Nee. Iedereen weet toch dat dit soort racistische taal circuleert op het internet? En neem die infiltratie in de Vlaamse Jeugdraad. Heel opvallend, maar niet nieuw.
Hoe moet deze groepering worden aangepakt?
Het Belgische parket moet zijn rol spelen. Er is een wet die private milities verbiedt. We kunnen dus optreden tegen groeperingen die het geweldsmonopolie van de staat in vraag stellen. Met die wet legde justitie de Verdinaso-militie aan banden in 1934. In de jaren 70 trad ze op tegen de VMO, die zich begon te ontwikkelen tot een gewelddadige organisatie. Als S&V heeft aangezet tot geweld, dan is dat reden genoeg om hen aan te pakken. Waarmee ik niet wil zeggen dat ze Dries Van Langenhove moeten opsluiten.
Een deradicaliseringstraject dan maar?
Wanneer blijkt dat leden van S&V inderdaad zijn geradicaliseerd: waarom niet? Als we radicalisme bij jihadi’s aanpakken door deradicaliseringstrajecten, dan moet dat ook hier gelden. Iedereen gelijk voor de wet.
Bruno De Wever Historicus
‘‘De focus ligt sterk op koelbloedigheid en mannelijkheid.’’