Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Humanitaire superstaat staat op instorten
ZWEDEN Antimigrantenpartij Zweedse Democraten steven af op triomf bij verkiezingen in progressief bastion
Jarenlang keek de wereld jaloers naar de Zweden. De humanitaire superstaat werd het land genoemd: een maatschappij waar de welvaart groot was, het onderwijs top, de inwoners gelukkig en alle asielzoekers welkom. In dat beeld zijn allang barstjes gekomen. Na de verkiezingen zondag zal het helemaal in gruzelementen liggen, wanneer Jimmie Åkesson, het kopstuk van de Zweedse Democraten, de overwinning opeist. Hij is een kruising van Geert Wilders, Marine Le Pen en Matteo Salvini.
De voorbije vier jaar is er alles aan gedaan om rond de Zweedse Democraten en haar leider een cordon aan te leggen. Tegelijkertijd paste de sociaaldemocratische minderheidsregering haar politiek aan, in een poging Åkesson het gras voor de voeten weg te maaien. Vooral dan wat de opname van vluchtelingen betreft. De regels werden strenger, de instroom werd ingeperkt. Het was een koerswijziging. In zes jaar tijd kwamen er 400.000 vluchtelingen het land binnen: per inwoner veruit het grootste aantal van alle Europese landen. Vorig jaar bracht de roodgroene coalitie het aantal nieuwkomers terug naar 26.000. Het deert de populariteit van de Zweedse Democraten allemaal niet. De partij zal de tweede grootste van Zweden worden.
De steile opgang van de Zweedse Democraten gaat samen met de komst van Jimmie Åkesson, vader van een 4-jarig zoontje en op zijn 39ste zowat een carrièrepoliticus. Op zijn negentiende werd hij verkozen als gemeenteraadslid in Sölvesborg. De Zweedse Democraten hadden toen nog een bijzonder kwalijke naam. De partij stamt uit de bewegingen Hou Zweden Zweeds en het Blanke Arische Verzet, allebei doordrenkt van het neonazistische gedachtegoed. Het eerste wat “Jimmy” deed toen hij in voorzitter werd, was de meest radicale elementen buitenwerken. Sommigen waren betrokken bij brandstichting van asielcentra, andere hadden contacten met neonazi’s die een rassenoorlog aan het voorbereiden waren. Åkesson, die een gedreven spreker is, erkende de mensenrechten en de rechtsstaat. Fascisme en nazisme werden afgewezen. Als ultieme make-over werd de agressieve toorts, Europees symbool van extreemrechts, op de partijvlag vervangen door een lieflijke blauwgele anemoon, de populairste bloem van het land. Helemaal uitgegomd is het zwarte verleden niet. Er worden geregeld partijleden betrapt op ronduit racistische commentaren.
Eén agendapunt: migratie
In zijn eerste echte test, bij de verkiezingen in 2010, slaagde Åkesson erin zijn partij over de kiesdrempel van 4% te trekken en twintig zetels in de Rikstag te veroveren. Vier jaar later haalden de Zweedse Democraten bijna 13% en 49 zetels, en werden de derde grootste partij van het land. Vlak voor de stembusgang lekte uit dat Åkesson 60.000 euro online had vergokt. Een som die groter was dan wat hij als Kamerlid netto verdiende. Een karaktermoord noemde hij het bericht. Het was een van de redenen waarom hij – even – af- trad als partijvoorzitter. Åkesson ging in ziekteverlof met een burnout. In 2015 keerde hij terug. De 39-jarige heeft maar één echt agendapunt: de migratie bedreigt de Zweedse welvaartsstaat en jaagt de criminaliteit de hoogte in. Zweden doet het nochtans economisch prima: de werkloosheid is laag en de groeiverwachting voor dit jaar zit op 3%. Criminaliteit is wel een uitzaaiend probleem. In de jaren negentig begon het vredige imago van het land al barstjes te vertonen. De vluchtelingen die toestroomden tijdens de Balkanoorlog hadden niet allemaal een geweldloze achtergrond en knipten nooit de banden met hun oorlogsverleden door. Het is op dat moment dat de eerste Zweden de stug volgehouden migratiepolitiek de rug begonnen toe te keren. Het is op dat moment dat de voorlopers van de Zweedse Democraten opstonden.
Golf van geweld
De voorbije jaren kwam het tot uitbarstingen van geweld. In 2013 braken zware rellen uit tussen politie en migranten uit Husby, een concentratiewijk in Stockholm. Als represaille werd brand gesticht in asielcentra. Het is in dat klimaat dat de populariteit van de Zweedse Democraten een boost kreeg, en de voorbije jaren is de sfeer in Zweden enkel grimmiger geworden. In 2016 waren er dagenlang rellen met migrantenjongeren in verscheidene Zweedse steden. In 2017 werd Stockholm getroffen door onrust. Het land werd opge2005 schrikt door zwaar geweld van drugsbendes: messengevechten – zelfs op scholen – schietpartijen met kalasjnikovs, granaataanvallen. Wapentuig afkomstig uit exJoegoslavië, dat via de Balkanfilière op straat te koop is voor 10 euro. In Stockholm alleen al waren er 129 bendegerelateerde schietpartijen in 2017, waarvan negentien met dodelijke afloop. Vorige maand nog staken gemaskerde jongeren tachtig auto’s in brand in Gotenburg. Premier Stefan Löfven noemde het “een haast militaire operatie”. In de opiniepeilingen gingen de Zweedse Democraten op dat moment vlot over de 20%. Zweden heeft ook zijn deel gekregen van terroristische aanslagen in naam van IS. Een wijk in Göteborg werd door Europol omschreven als het jihadistische centrum van Europa. Dit alles maakt dat de achterban van Åkesson groeide en blijft groeien. De stellingen van de partij werden weer extremer. De sociaaldemocraten roepen de Zweden op om hun “hart te openen voor migranten”. “Er is in ons land meer ruimte dan we ons kunnen voorstellen,” klinkt het. Het lijkt erop dat de roep van Jimmie Åkesson veel meer doordringt. “Islamisme is het nazisme en het communisme van onze tijd. En ook: “Zweden is vol.” Het is zijn adagium sinds 2014 en het maakt hem elke verkiezing populairder.