Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Drijvende vuilniskar gaat strijd aan met plasticsoep
Vandaag gaat ‘The Ocean CleanUp’ van start, maar er is ook kritiek op “experiment”
Vandaag gaat ‘The Ocean CleanUp’ van start, een soort schoonmaaktoestel dat op een bepaalde plek in de Stille Oceaan drijvende plastics moet ruimen. Het is een experiment van de jonge Nederlander Boyan Slat, die vele miljoenen heeft kunnen ophalen om zijn project te financieren – want wie wil er nu niets doen aan het afvalprobleem in zee? “Nochtans is er ook terechte kritiek”, klinkt het bij experts.
Eigenlijk is het een vrij simpel idee: een u-vormige buis van 600 meter lang met tot op 3 meter diepte een soort schort. De ‘stofzuiger’ beweegt zich door de stroming door het water en vangt daardoor al het plastic op dat op zijn pad komt. Het begint vandaag met één plasticvanger, maar de bedoeling is dat er tegen 2020 wereldwijd minstens zestig in de oceanen zullen liggen. Starten doen Boyan Slat (24) en zijn team in de zogenoemde ‘Great Pacific Garbage Patch’, een vlek die drie keer zo groot is als Spanje en waar, door de oceaanstromingen, al zeker 80.000 ton plastic (en ander afval) bijeen gekomen is. “Die zee moet schoon”, zei Slat eerder in een interview over de ‘Grote Pacifische Vuilnisbelt’.
Maar hoe realistisch is dat? Wetenschappers hebben al serieuze twijfels geuit over de aanpak van The Ocean CleanUp. Ze zien het concept als weinig effectief, en het kan het leven kosten van vissen en andere dieren die in het systeem en tussen het plastic vast komen te zitten. Bedoeling is dat om de paar maanden schepen het verzamelde plastic ophalen om het op het vasteland te recycleren,
Ronny Blust Bioloog “Het financiële belang van het project is groot. Het heeft onafhankelijke monitoring nodig.”
maar ook die mogelijkheid stellen wetenschappers in vraag.
Slordig Europa
“Het zijn allemaal correcte bezorgdheden”, zegt professor Ronny Blust (Universiteit Antwerpen), bioloog die ook onderzoek doet naar de invloed van plastic op waterfauna en -flora. “De oceaan is geen kalm zeetje, je krijgt er te maken met stormen. Is zo’n structuur daartegen bestand, en blijft het plastic dan ook gevangen? En zelfs als dat geen probleem is, dan lijkt de impact beperkt te zijn. Het plastic in de bovenlaag van de oceaan is een topje van de ijsberg, en het ziet er ook niet uit als een stort, zoals het soms op foto’s lijkt. De kleinere stukken plastic bevinden zich ook veel dieper in het water. Het zijn de zogenaamde microplastics, maar ook de nog veel kleinere nanoplastics, waarover we heel weinig weten. Met de huidige technieken is het niet mogelijk om die op grote schaal te vangen. En ook terecht: er zal collateral damage zijn. Dieren die in de vanger zwemmen, zullen daar door het plastic moeilijker uitgeraken.”
“Maar”, zegt Blust, “dit is één initiatief, een experiment, waarbij we moeten afwachten wat het effect gaat zijn. Laat men dit maar proberen – het is ook leerrijk als het niet werkt. Maar die werking moet wel onafhankelijk gemonitord worden, want hier is veel geld mee gemoeid. De initiatiefnemers hebben er belang bij dat dit een succes wordt. Als dat niet zo is, moeten we dat weten.” Dan nog heeft Boyan Slat (mee) het probleem van plastic in zee op de kaart kunnen zetten. “Plastics zijn wereldwijd verspreid, veelal doordat ze aangevoerd worden via rivieren”, zegt Ronny Blust. “Het is dan ook zaak om de kwestie bij de bron aan te pakken.”
Zijn die bronnen niet de landen waar men plastic in het water dumpt, zoals China en India bijvoorbeeld? “Er zijn regio’s die economisch sterk groeien, maar waar men nog wat achterloopt qua aanpak van de gevolgen daarvan. Eigenlijk moet dat tegelijk gebeuren, maar dan is het aan de landen die verder staan om de anderen mee omhoog te trekken, alvast door het goeie voorbeeld te geven. Nog niet zo lang geleden was Europa nog extreem slordig met vervuilende producten in het milieu. Nu staan we nog maar aan het begin van de stap naar duurzaamheid en circulaire economie, een zeer interessante en belangrijke ontwikkeling.”
Geweldige producten
“We hebben de industriële revolutie gekend die ons, laten we dat niet vergeten, zeer veel welvaart heeft gebracht. Ook plastics – dat wordt nogal eens vergeten – zijn in feite geweldige producten met tal van belangrijke toepassingen. Maar dan is het ook tijd om met de andere kant van de medaille af te rekenen. Plastics zijn zeer persistent, dat wil zeggen dat ze niet of bijna niet afbreken in het milieu. We moeten er dus voor zorgen dat deze materialen niet in het milieu terechtkomen en zeker en vast niet in zeeën en oceanen”, aldus Blust.
“Of hele kleine plasticdeeltjes die in ons lichaam komen – door vis te eten bijvoorbeeld – schadelijk zijn, dat weten we eigenlijk nog niet”, besluit de professor. “Daarom moeten we het voorzorgsprincipe hanteren en plastic uit de natuur houden. Dat wil zeggen: plastics goed inzamelen en ze goed verwerken. Dat is voer voor chemici, biologen en ingenieurs. Maar ook voor economen en sociologen, want het begint bij het gedrag van de mens om met dat plastic om te gaan.”