Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Obama doorbreekt presidentieel taboe
Ex-president voert campagne tegen Trump en Republikeinen
In de coulissen is Barack Obama sinds zijn vertrek uit het Witte Huis altijd bezig geweest met politiek. Op een kleine twee maanden van de Congresverkiezingen heeft hij zijn plaats in de schijnwerpers weer ingenomen om de Democratische kandidaten te steunen. Daarbij schuwt hij de aanvallen op de huidige president niet. Een breuk met de ongeschreven regel dat presidenten en ex-presidenten zich onthouden van kritiek op hun voorgangers of opvolgers.
“De waarheid is dat ook ik de bedoeling had om de wijze Amerikaanse traditie te volgen. Van expresidenten die in stijl het politieke toneel verlaten, die plaats maken voor nieuwe stemmen en ideeën. We moeten onze eerste president George Washington danken om dat voorbeeld te geven.” Zo begon Obama zijn speech in Illinois ter ondersteuning van de lokale Democratische kandidaat die deelneemt aan de Congresverkiezingen op 6 november.
Obama had zich tot dan perfect aan het traditionele traject van ex-presidenten gehouden. Wat wordt van hen verwacht? Dat die zich terugtrekt in de luwte en wat van de wereld ziet. Zijn memoires schrijft, zich engageert in goede doelen, enkele toespraken geeft en zijn historische nalatenschap regelt. Kritiek op het beleid van de voorganger is met mate gegund, aanvallen op de opvolger zijn not done, uit respect voor het land en het ambt. Bij het aantreden van Trump predikte Obama diplomatisch dat de nieuwe president een kans moest krijgen. Dat een campagne wat anders is dan het presidentschap zelf. Obama zelf ging met vakantie naar het Necker Island van Richard Branson, naar Bali, Frans-Polynesië, streek neer in Milaan en Toscane en sprong binnen bij zijn buddy prins Harry. In mei vorig jaar ontvouwde hij de plannen voor het Obama Presidential Center in Chicago en tekende hij een deal ter waarde van 55 miljoen voor de memoires van hemzelf en zijn vrouw. Vorig jaar gaf hij negen speeches, betaald uiteraard, waarvan enkele op Wall Street, wat de linkerflank van de Democraten twee keer deed slikken. Achter de schermen was hij wel politiek actief, met de voorbereiding van de presidentsverkiezingen in 2020. Kritiek op de president of zijn beleid kwam er zelden. Als het gebeurde, was het meestal tussen neus en lippen. Of onrechtstreeks, zoals op de begrafenis van John McCain.
Furieuze uithaal
Sinds deze week is hij op campagnepad om Democratische kandidaten te steunen in hun raid op de meerderheid in het Congres, tijdens de verkiezingen van 6 november. Dat soort meetings, zo stelde zijn entourage, zal de rest van het jaar hoog op zijn agenda staan. Het is niet onge- woon dat voormalige presidenten een schouderklopje geven, samen op de foto gaan of een toespraak houden om partijleden te steunen. Maar Obama doorbreekt het presidentieel taboe. Zijn eerste uithaal was furieus. Alles passeerde de revue: het opzeggen van het klimaatplan, het feit dat Trump zelfs nazi’s niet kan veroordelen, de jacht op immigranten, de banden met de Russen, “miljardairs die de politiek bepalen”. En vooral dat de Amerikaanse idealen – vrijheid, gelijkheid en democratie – lijken opgegeven.
“Soms hebben mensen echt, al zijn ze fout, angst voor verandering. Maar meestal wordt die angst gefabriceerd door de machtigen en de geprivilegieerden die ons verdeeld willen houden en ons kwaad en cynisch willen houden. Omdat het hen helpt het status quo te behouden zodat ze hun macht en hun privileges kunnen behouden. Dit is zo’n moment. Het begon niet met Donald Trump. Hij is er een symptoom
van, niet de oorzaak.” Obama stelde dat “alleen maar gestoorde dingen uit het Witte Huis” komen die de fundamenten van Amerika ondermijnen. “Als een medeburger, niet als een expresident, als een medeburger roep ik op om te gaan stemmen. Om minstens de schijn van gezond verstand te herstellen,” zei hij. “Zelfs wie niet achter de Democraten staat, zou moeten willen dat de eerlijkheid, deugdelijkheid en wettelijkheid van het beleid hersteld wordt.”
Persoonlijke reden
De reacties op zijn uithaal en zijn aangekondigde toekomstige campagneafspraken waren verdeeld. Of dit wel opportuun is en gepast voor een ex-president. Vicepresident Pence vond het jammer “dat hij weer met zijn afgezaagde liedjes afkwam” en president Trump reageerde door te tweeten dat hij geluisterd had “maar in slaap was gevallen”.
De koerswijziging en boosheid van Obama hebben ook een beetje een persoonlijke reden. Met het oog op de tiende verjaardag van de bankencrisis, claimden de Republikeinen de voorbije dagen dat zij het zwarte beest hadden bedwongen en de economie gereanimeerd. Die “redding” is een van de laatste verwezenlijkingen van Obama die overeind blijven na bijna twintig maanden Trump. “Toen ik het Witte Huis overnam verloren we 800.000 jobs per maand en dreigden 20 miljoen Amerikanen hun huis kwijt te raken”, zei hij in zijn speech. Als expresident hield hij zich bij die vaststelling aan het goede voorbeeld van George Washington. Geen kritiek op zijn voorganger Bush of verwijzing naar de financieel-economische puinhoop die hij in 2009 erfde. Niet zoals president Trump doet, die al sinds 20 januari 2017 systematisch verwijst “naar de rotzooi die Obama achterliet” en de “verschrikkelijke stommiteiten die mijn voorgangers Obama, Bush en Clinton maakten” en hij zou/zal opkuisen.