Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Hoe ‘Maus’ de strip een geweten schopte
HOLOCAUST EN STRIPS
TOT MA 22/04 | KAZERNE DOSSIN | MECHELEN | WWW.KAZERNEDOSSIN.EU
Een publiek warm maken voor geschiedenis is niet altijd gemakkelijk, maar wel noodzakelijk. In Kazerne Dossin in Mechelen toont de expo Holocaust en strips in hoeverre het beeldverhaal daartoe kan bijdragen. Een belangrijke rol daarin is weggelegd voor Art Spiegelman, die met Maus eind jaren tachtig wereldfaam verwierf, maar de eerste tekeningen over de Jodenvervolging dateren al van veel vroeger. De expo, die eerder te zien was in het Mémorial de la Shoah in Parijs, maakt gewag van 22 schetsen die in 1947 aangetroffen werden bij een verbrandingsoven in Auschwitz. Die prenten – met de initialen M.M. – worden beschouwd als de eerste beschrijvende afbeeldingen van de gruwelijke gebeurtenissen. Dat er clandestien in de kampen getekend werd, bewijst ook de bundel Mickey au camp de Gurs (1942). Auteur Horst Rosenthal, die in een Frans concentratiekamp zat, mat Mickey Mouse de rol van gevangene aan. Terwijl je via touchscreen de 15 pagina’s tellende strip doorbladert, zie je hoe Mickey ondervraagd wordt door Duitse officieren, tot het verhaal abrupt stopt. Voor Rosenthal zijn strip kon afmaken werd hij vergast.
In de naoorlogse jaren kwam de Holocaust nauwelijks aan bod in strips. De weinige kunstenaars die de kampen overleefden, gebruikten extreem realistische en harde tekeningen om over de vernietiging van de Europese Joden te getuigen. De eerste strip die de Holocaust nauwgezet weergeeft,
Master Race, dateert uit 1955. Gevoed door de commotie rond het proces Eichmann in 1961 zou het daarna tot 1970 duren vooraleer er weer Joodse personages opduiken in Europese en Japanse strips.
De grote ommekeer volgt in de jaren tachtig in Amerika. De Jood Art Spiegelman publiceert in een avant-gardetijdschrift een strip over de moeilijke relatie met zijn vader, die de Holocaust overleefde. Later uitgegeven als de tweedelige strip Maus, wint het werk een speciale Pulitzerprize. Door, net als Rosenthal al deed, de personages uit te beelden als dieren, wordt de harde realiteit in eerste instantie verzacht, om later des te harder binnen te komen. Maus schopt de strip een geweten.
In navolging van Spiegelman pakken stripauteurs daarna andere historische drama’s aan, zoals de Armeense genocide. Door zijn combinatie van beeld en dialoog blijkt de strip een prima drager om de geschiedenis levendig te houden.
Met vooral info op panelen is de expo in Mechelen eerder traditioneel opgevat. Pas bij het afsluitende Belgisch-Nederlandse luik kan de bezoeker stripalbums inkijken. Geen betere uitnodiging om doordrongen te raken van het belang van de strip.