Wapenwedloop terug van nooit helemaal weggeweest

Trump blaast historisch kernwapenverdrag met Rusland op

De Verenigde Staten gaan zich terugtrekken uit een historisch kernwapenverdrag met Rusland. Dat heeft president Donald Trump dit weekend aangekondigd. Het INF-verdrag dateert uit de Koude Oorlog, en maakt dat er sindsdien in Europa geen nucleaire wapens meer zijn. Als het nu wegvalt, zal de wapenwedloop weer ontsporen, waarschuwen experts. “En daar zijn wij de dupe van.”

Wat houdt het verdrag precies in?

Het Intermediate Nuclear Forces Treaty - kortweg INF- werd op 7 december 1987 ondertekend door de toenmalige leiders Ronald Reagan en Michail Gorbatsjov. Het stelt dat nucleaire en conventionele raketten en kruisraketten met een bereik van 500 tot 5.500 kilometer (middellange afstand) vernietigd moeten worden. “Het was een van de elementen die zorgden voor de ontdooiing van de Koude Oorlog”, zegt professor geopolitiek David Criekemans (Universiteit Antwerpen). Concreet beëindigde het de wapenwedloop tussen de VS en de Sovjet-Unie. Ook de Amerikaanse kernraketten die halverwege de jaren ‘80 in ons land op de Vliegbasis Florennes werden opgesteld - en waartegen fel was geprotesteerd- werden na het INF-verdrag vernietigd.

Wat is de officiële reden voor de terugtrekking?

“De Russen respecteren het verdrag niet”, aldus Trump. “Ze schenden het al vele jaren. Ik snap niet waarom president Barack Obama het niet heronderhandelde of zich terugtrok. Wij hebben ons aan het akkoord gehouden, Rusland spijtig genoeg niet.” Het was veiligheidsadviseur John Bolton die had aangestuurd op de terugtrekking. Volgens de VS ontwikkelt Rusland een nieuwe kruisraket; Rusland ontkent dat.

Kloppen die beschuldigingen?

“Volgens het CSIS (Center for Strategic & International Studies, nvdr.) zijn er wel degelijk aanwijzingen dat de Russen in alle stilte zijn blijven experimenteren. Onder meer enkele mini-explosies in laboratoria zouden daarop wijzen”, zegt professor Criekemans. Alleen zijn die bewijzen nog niet op tafel gelegd, zegt professor internationale politiek Tom Sauer (Universiteit Antwerpen).

Wat met de andere verdragen?

Naast het INF-verdrag is er ook nog het New START-verdrag, dat afloopt in 2021. “Dat gaat over langeafstandsraketten”, zegt Sauer. “Ook dat komt in moeilijkheden. Rusland heeft al laten weten dat ze de clausule die het met vijf jaar verlengt, willen gebruiken. Maar Trump houdt de boot af.” Volgt nog het allereerste verdrag uit 1968, tegen de proliferatie van kernwapens. “Als ook dat sneuvelt, dan komen we terecht in chaos. Dan is er geen enkele controle meer op kernwapens en zal de verspreiding ervan niet verminderen.”

Komt er nu een nieuwe wapenwedloop aan?

“Die is al bezig”, zegt Sauer. “Er zijn wereldwijd nog altijd 15.000 kernwapens. Zowel de VS als Rusland zijn hun arsenaal voor veel geld aan het moderniseren. In de VS gaat het om een investering van 30 miljard dollar per jaar over een periode van dertig jaar.”

Wat betekent dat voor Europa en voor ons?

“De middellange raketten uit het INF-verdrag reiken niet tot Amerika”,

zegt Sauer. “De beslissing is genomen boven onze hoofden, maar gaat wel over ons grondgebied. De weg is vrij om hier terug wapens te installeren. Het gaat echt niet goed tussen Rusland en het Westen, kijk maar naar conflicten als die in de Krim. Als die zonder verdrag verder escaleren, dan dreigt een uiterst gevaarlijke oorlog.”

Waarom doet Trump de aankondiging nu?

“Voor de verkiezingen in november kiest Trump enkele thema’s uit om zichzelf te profileren. De migrantenproblematiek is daar een van, dit verdrag een ander. Daarnaast wil hij hiermee duidelijk maken hoe hard hij wel is voor de Russen, nu zijn flank onderzocht wordt voor de vermeende Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen”, zegt Criekemans. Sauer: “Naar zijn achterban komt het fors over om alweer een internationaal akkoord in de prullenmand te gooien, na de Irandeal en het Klimaatakkoord. Daarnaast zorgt een wapenwedloop voor jobs. Ook dat past in zijn politiek.”