Xander De Rycke fileert voor derde keer Vlaamse tv- en filmwereld in zaalshow

XANDER DE RYCKE HOUDT HET VOOR BEKEKEN NOG TOT 09/12 | DIVERSE LOCATIES IN VLAANDEREN | WWW.XANDERDERYCKE.BE

Opgegroeid in armoede, onder de vleugels van een alcoholverslaafde moeder. Een schoolverlater, ook. De kaarten lagen ongunstig geschud voor Xander De Rycke (30). Maar met zijn nieuwe Houdt het voor Bekeken-conference scoort hij intussen uitverkochte tournees. Én de titel van meest spitante comedian. “Ik reageer schichtig op complimenten. Als een asielhond die jaren aan de ketting lag en niet weet wat een aai is.”

Hij lijkt soms wat teruggetrokken. Een beetje sociaal onbeholpen. Chronisch licht geërgerd, ook. Een nerd die het best gedijt in de comfortzone van superheldenfilms en videogames. Maar tegelijk vind je een komiek zelden frisser, raker en meer spitant dan Xander De Rycke. Het beste bewijs: zijn nieuwe Houdt Het Voor Bekeken-conference, waarin hij voor het derde jaar op rij gretig de Vlaamse tv- en filmwereld fileert. In een sappige Meetjeslandse tongval. En waarin hij zijn eigen hobbelige parcours niet schuwt, om de kritiek minder gratuit te maken. “Mijn moeder was een werkloze poetsvrouw die links en rechts moest bijklussen. Een frequente caféganger ook. Mijn vader was van bij het begin niet in the picture. Tot een bepaalde leeftijd ging alles goed, maar daarna kwamen de tegenslagen: het overlijden van mijn grootouders, een zware woningbrand die mijn moeder voor een derde zwaar verbrand achterliet. Ze werd steeds meer paranoïde. Ze dronk overmatig en had zéér slechte partners. Alles heeft daaronder geleden. Mijn thuissituatie, het schoolwerk, ... Op mijn achttiende ben ik gestopt met school en na de zoveelste ruzie vertrokken.”

Hoe heeft die moeilijke jeugd jou gevormd?

Kijk, het is een groot defect dat ik nooit gelukkig ben. (pauzeert) Nee, dat is een verkeerd woord. Ik ben niet snel tevreden. Stellen dat ik geniet van elke show, bijvoorbeeld, is een leugen. Ik kan hoogstens traag zeggen dat het een goede show was. Ik ben zoals een asielhond die heel zijn leven aan een ketting heeft gehangen, wordt geadopteerd door een liefhebbend gezin en verschrikt opkijkt omdat hij niet weet wat een aai is. Ik reageer meestal schichtig op complimenten. Dat is vervelend, maar tegelijk veilig.

Intussen scoor je uitverkochte tournees. Kan je er goed van leven?

Ik kan hier van leven, ja. En mijn levensstijl groeit erin mee. Mijn debuut speelde ik destijds amper veertien keer. Dat viel samen met Xander De Rycke in een klein appartementje die het eerste jaar nog geen internet kon betalen. Nu is er een uitverkochte tour en heeft Xander De Rycke een appartement dat al iets dichter bij het centrum van Antwerpen ligt. Hij kan al eens deftig op reis en wat propere kleren kopen van een merk, als het moet. En een kostuum op maat laten maken voor een voorstelling. Het moet geen frakske van de H&M meer zijn.

Dat raak je snel gewoon.

Ik kan altijd een stap terugzetten. Dat is het gemak als je van nul start, of zelfs onder nul, en een carrière hebt die gestaag gaat. Ik ben goed in rondkomen met een minimum. Dat heb ik tenslotte het grootste deel van mijn leven gedaan. Ik kan me perfect opsluiten met Netflix en de boeken die ik heb.

Heeft het etiket van ‘schoolverlater’ je nooit gehinderd?

Je maakt je eigen route in het leven. En ja, ik heb de lange route gekozen. Maar ik denk dat die het meest lovend gaat zijn. Let wel: ik haat school niet. Het schoolsysteem evenmin. Maar ik was het beu. Ik heb twee keer gedubbeld en dat is grotendeels mijn eigen schuld. Maar dat was twee jaar te veel. Op mijn achttiende wist ik: nu moet het scenario veranderen. En ik begon met comedy. Ik kón studeren, maar het boeide me niet. Ik heb het altijd jammer gevonden dat ze je niet leren hoe je pakweg je belastingbrief invult. Dat is nuttig. Maar heb jij onlangs nog een cosinus moeten uitrekenen om vooruit te kunnen? En hoeveel rivieren in Duitsland wil je kennen? Als ik ooit in eentje val, ga ik niet denken: ‘fuck, hoe heet die? Had ik maar opgelet’.

Een drop-out en een komiek: jouw moeder was niet opgezet met jouw keuzes. Is ze intussen fier?

We hadden tien jaar geen contact. Ze kreeg een tijd geleden een hersenbloeding en nu zie ik haar zo’n twee keer per jaar. Tijdens onze eerste ontmoeting zei ze: ‘het gaat precies niet goed met je carrière? Ik zie je bijna nooit op tv’. Klassiek Vlaanderen redeneert nu eenmaal zo. Zopas kwam Het Journaal naar mijn première en ik vertelde mijn vrienden: ‘ik kom op tv, morgen hoor ik mijn moeder’. Iedereen moest lachen, maar het is eigenlijk best triest: je hebt een uitverkochte tournee, maar ze vat niet hoe straf dat is. En effectief, de dag erna een sms’je: ‘Ik heb je gezien’. Maar ik probeer haar dat niet kwalijk te nemen.

Je fileert Vlaamse films en tv-programma’s. Speelde televisie een centrale rol in jouw jeugd?

Tv was mijn babysitter, ik werd op jonge leeftijd vaak alleen thuisgelaten. Ik heb altijd het maximum uit mijn tv proberen te halen. Wij waren ook een VTM-gezin; ik ben een kind van een commerciële zender. Dat merk ik vooral nog aan mijn korte aandachtsspanne.

Nu mag je om professionele redenen tv-kijken. Wat een opsteker.

Eerlijk? Er is niet veel Vlaamse tv die ik nog voor het plezier bekijk. Met fictie heb ik nooit veel problemen, maar ik ga mezelf niet pesten door elke dag naar Van Gils & Gasten te staren. Of een talentenjacht. Die magie is eruit. Als ik naar Is er Wifi in Tahiti? (de panel- show met Niels Destadsbader op VTM, red.) kijk, voel ik me de enige die niet is uitgenodigd op een feestje. Diegene die in de regen door het raam naar binnen staat te kijken en ziet hoe plezant het is. Ik mis de voeling met die joligheid.

Talkshows zijn een stokpaardje van jou. Vooral Van Gils & Gasten krijgt de wind van voren.

De essentie ervan is een goed gesprek. Gert Late Night is te veel show, maar bij Van Gils & Gasten zit een hoop andere zaken fout. De taak van Lieven, vooral. Hij moet de vragen stellen en babbelen met de gasten, zijn naam is de helft van de naam van het programma. Maar neen, hij valt voortdurend terug op zijn steekkaartjes. Beste Lieven, als iemand een boek komt voorstellen, lees dan al eens twintig bladzijden. Heeft iemand een plaat uit, zet die even op. Dat is niet evident, maar geef minstens een aanzet. Dan heb je er wat ziel en persoonlijkheid ingestoken en ben je vertrokken.

Lieven Van Gils schrikt zelf van die kritiek.

Ik vind dat jammer. Het is zo’n lieve man, zeggen velen. Ik geloof dat, en dat wil ik hem niet afnemen. Maar je mag mij ook pakken op dingen die ik niet kan. Xander, gij zijt een slechte bakker. Ja, da’s waar.

Jouw prikken aan James Cooke in je vorige show kregen flink wat weerklank in de vakpers. Vooral de omschrijving “gehandicapt huisdier” werd gesmaakt.

Mijn rancune kwam vooral voort uit Nieuwe Buren, waarin hij met Karen Damen zijn luxeleven achterliet om het wat armoediger te doen. Ik vond dat tactloos en smaakloos. Ik koppelde dat aan mijn persoonlijke situatie en mijn jeugd. Dat was een bewuste keuze. Om te laten zien dat mijn kritiek gefundeerd was.

En dan zie je James Cooke en Gert Verhulst een tijdje geleden dakloze spelen in Gert Late Night.

Samengevat: ze zaten in warme slaapzakken op het dek van Gert z’n boot. Alweer redelijk respectloos. Er zijn niet veel daklozen die op het dak van een jacht slapen en ’s ochtends een kop warme koffie kunnen drinken. Ik heb het moeilijk met zulke fratsen van James. Even de arme man spelen, en ’s avonds bij uw rijke beste kameraad in zijn jacuzzi een zalm zitten eten.

“Xander is jaloers”, zegt de advocaat van de duivel.

Of wat ik nog hoor: ‘hij is gewoon kwaad’. Ja, er zit een lichtgeraaktheid in mij, maar ik wil geen razende zot zijn. Geen Herman Brusselmans die iets vulgairs zegt waarvan iedereen denkt: hij heeft weer aandacht nodig. En vergeet niet, het blijft comedy, he. Maar lachen met BV’s mag precies alleen in De Slimste Mens. Of binnen een ander afgelijnde context. Als je het formuleert als tweet wordt het ineens een persoonlijke aanval.

Zelf kom je nauwelijks op televisie.

Ik heb die route tien jaar bewandeld. In een backstage een duim krijgen van Erik Van Looy en denken: ‘dankjewel Erik’. Misschien vraag je mij nog eens voor De Slimste Mens? Of audities doen voor panelshows en tegelijk beseffen dat je daar eigenlijk niet zo goed in bent, dat je in zo’n setting niet gevat of grappig bent. Altijd buigen naar de grote god Meneer Tv. Ik laat het nu los, want ik werd er moe van. Moe van te pretenderen dat ik dat wil, moe van te pretenderen dat ik dat goed kan.

Maar je weet het wel graag beter?

Ik weet het beter, maar daarom kan ik het nog niet beter. Ik geef veel liever advies dan zelf de taak uit te voeren. Ik ben een schrijver, en ik ben ook niet zo publieksvriendelijk. Advies, daar kan je mee doen wat je wilt. Je kunt ook zeggen: ‘steek uw advies in uw gat’.