Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Poolse regering marcheert met extreemrechts door Warschau
Europees president Donald Tusk lijkt met oppositiespeech warm te lopen voor comeback in eigen land
Tijdens een weekend waar vrede en verzoening centraal stonden in veel Europese landen, organiseerde de Poolse regering een optocht waarin extreemrechts mee opstapte. Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad, hield dan weer voor het eerst in vier jaar een politieke toespraak in eigen land. Een uitgesproken oppositiespeech. Mogelijk stelt hij zich in 2020 kandidaat voor de Poolse presidentsverkiezingen.
Het einde van de Eerste Wereldoorlog betekende ook het begin van Polen als soevereine staat. Niet langer gedomineerd door Pruisen of Russen, is 11 november ook voor heel veel Poolse burgers een heuglijke dag. Een dag die sinds een kleine tien jaar ook aangegrepen wordt door extremistische groeperingen om met de meeste aandacht te gaan lopen. Ze dwepen met tradities, kerk en eigen volk, en laten hun stem almaar luider weerklinken.
Vorig jaar verzamelden tienduizenden Poolse betogers achter spandoeken met opschriften als “Puur bloed” of “Dood aan de vijanden van het vaderland”.
Verbod vernietigd door rechter
Dit jaar zou het zo mogelijk nog extremer worden. Daarom probeerde Hanna GronkiewiczWaltz, de liberaal-conservatieve burgemeester van de Poolse hoofdstad Warschau, afgelopen week zo’n mars te verbieden. Maar ze werd teruggefloten door een rechter, die een verbod als beknotting van de vrije meningsuiting zag.
Een beslissing die de conservatieve regeringspartij PiS ertoe aanzette om de organisatie van de mars in eigen handen te nemen. Het compromis: één mars waaraan alle politieke strekkingen mochten deelnemen, dus ook de extremistische, zij het zonder extremistische vlaggen. In die eerste voorwaarde konden de extremisten zich vinden, in die tweede duidelijk niet.
Op kop van de optocht liepen zondag de Poolse president Andrzej Duda, eerste minister Mateusz Morawiecki en de leider van de conservatieve regeringspartij Jaroslaw Kaczynski. Was er niet bij in Warschau: de legendarische vakbondsleider en Nobelprijswinnaar voor de vrede Lech Walesa, die van mening is dat de huidige regeringspartij extreemrechts gedachtegoed aanwakkert.
Niet ver achter de president, de premier en de regeringspartijleider liepen zondag beruchte groeperingen als ONR, waarvan de laatste letter voor ‘radicaal’ staat. Het is een beweging die geassocieerd wordt met fascisten en neonazi’s. Kennelijk hadden gelijkgestemden uit het buitenland ook een uitnodiging gekregen voor de mars. Waarnemers spotten zowel vlaggen van de Italiaanse fascistische partij Forza Nuova als van de Nederlandse actiegroep Identitair Verzet.
Pro-Europees alternatief
Uitgerekend honderd jaar na de beëindiging van Wereldoorlog I kende Polen gisteren zijn grootste herdenkingsmars, grotendeels gerecupereerd door extremisten. In totaal liepen er 200.000 manifestanten mee. Leuzen als “Weg met de Europese Unie” waren te horen.
Tegelijk heeft de belangrijkste politieke tegenstanders zaterdag een opmerkelijke comeback gemaakt. In zijn eerste toespraak voor een groot publiek op vaderlandse bodem, hamerde Donald Tusk op de Europese waarden en veroordeelde hij het nationalisme. “Zij die blij zijn om het toenemend nationalisme in Europa, zij die inzetten om desintegratie en conflict, zijn een bedreiging, ook voor de Poolse onafhankelijkheid”, zei hij in de stad Lodz. Tusk benadrukte dat het Poolse volk zelf beslist of het politici kiest die met de Europese Unie willen breken.
De laatste vier jaar, sinds hij de voorzitter van de Europese Raad werd, heeft Tusk zich in Polen gedeisd gehouden en zelden politieke uitspraken gedaan. Deze uitgesproken oppositiespeech voedt de geruchten dat Tusk zich warmloopt voor de Poolse presidentsverkiezingen in 2020. Hij wil een pro-Europees alternatief voor de huidige PiS-regering vormen.
Een eeuw nadat Polen op 11 november op eigen benen ging staan, weet het nog altijd niet welke richting het uit wil. Kiest het voor een isolationistische koers, waarin kerk, traditie en eigen volk de ijkpunten vastleggen? Of volgt het de Europese weg, met solidariteit, globalisering en verlichting als belangrijke pijlers?
Donald Tusk
Voorzitter Europese Raad
“Zij die blij zijn om het toenemend nationalisme in Europa, zij die inzetten om desintegratie en conflict, zijn een bedreiging, ook voor de Poolse onafhankelijkheid.”