Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Sint-Carolus Borromeuskerk opent poort naar ruien
Wandelaars kunnen nu door eeuwenlang gesloten deur
Olivier Lins Voorzitter kerkfabriek “We willen een museale route maken, waarbij niet alleen het religieuze centraal staat.”
Een deur in de kelders van de Sint-Carolus Borromeuskerk op het Hendrik Conscienceplein leidt naar de ruien. Eeuwenlang bleef die deur gesloten, maar in december gaat ze opnieuw open. Voor het grote publiek, dat van een gids de bijbehorende straffe verhalen te horen krijgt.
Slechte karakters beweren dat de ondergrondse verbinding tussen de Sint-Carolus Borromeuskerk en de ruien in het verleden gebruikt werd door geestelijken die zich in het Schipperskwartier stiekem aan de vleselijke lusten wilden overgeven.
Het is een goed verhaal, dat verder op niets gebaseerd is. In de zeventiende eeuw en later was er nog geen Schipperskwartier. Het gebied, waar de wijk nu ligt, bestond uit weilanden. Veel plezier viel daar niet te rapen.
De kans dat het verhaal aan bod komt op de combiwandeling die vanaf 8 december wordt georganiseerd, is dan ook niet zo groot. Maar dat maakt de tocht, die alles bij elkaar anderhalf uur duurt, niet minder interessant.
Jezuiëten bouwen een kerk
“De ruien werden in de zeventiende eeuw voor een groot stuk overwelfd door de jezuïeten, om ruimte te maken voor de Sint-Carolus Borromeuskerk en de bijgebouwen op het Hendrik Conscienceplein”, zegt Olivier Lins, voorzitter van de kerkfabriek. “Toen werd ook de doorgang van de kerk naar de ruien gebouwd. We vonden het tijd om dat stukje geschiedenis open te stellen voor het grote publiek.”
De aanleiding om ‘iets’ te doen met de verborgen kantjes van de kerk ontstond in het begin van dit jaar. “2018 is het Barokjaar en daarin kan de Sint-Carolus Borromeuskerk niet ontbreken. Het is de meest barokke kerk van Antwerpen. Ze genoot eeuwen geleden al aanzien in heel Europa”, legt Lins uit.
Ooit was de kerk de plek met de meeste werken van Rubens in situ. Maar dat veranderde toen in 1718 een felle brand uitbrak in de kerk. “De meeste van Rubens’ werken zijn toen in vlammen opgegaan.”
Notabelen in de crypte
Met de combiwandeling krijgen de bezoekers twee vliegen in één klap. Ze krijgen een rondleiding in de kerk en mogen even achter de schermen kijken. Onder meer de Mariakapel en de tot op heden ontoegankelijke crypte worden bezocht. In die crypte, een muffe kelder, liggen notabelen uit de vorige eeuwen begraven en staan altaren van gegoede families.
In de kerk is een rondleiding van veertig minuten, gevolgd door een even lange wandeling in de ruien. “Via het poortje en tot aan de Keistraat in het Schipperskwartier. We willen ons tijdens de wandeling niet beperken tot de liturgische geschiedenis van de kerk. De jezuïeten hebben flink hun stempel gedrukt op de buurt. En dat is het verhaal dat we willen vertellen”, zegt Olivier Lins.
Smokkelen tijdens de oorlog
Dat de bewuste deur tussen de kerk en de ruien in het verleden een belangrijke rol heeft gespeeld, is wel duidelijk. “Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden via die weg proviand en andere zaken de stad ingesmokkeld. De pastoor, die destijds de kerk leidde, is daarvoor nog op het matje moeten komen bij de Duitsers”, vertelt Olivier Lins.
Langer geleden zouden ook mensen via de ruien de stad uit zijn gesmokkeld om aan vervolging te ontsnappen. “Of dat klopt weten we niet. Veel van wat er vroeger is gebeurd in en rondom de Sint-Carolus Borromeuskerk is onbekend en zullen we wellicht nooit weten.”
De nieuwe combiwandeling is een eerste stap naar de verdere ontsluiting van de kerk voor het grote publiek. “We willen een museale route maken waarbij niet alleen het religieuze centraal staat. Onder de kerk ligt een aantal gangen die de kerk verbinden met het vroegere klooster. Dat is de plek waar nu de Erfgoedbibliotheek is gevestigd. Ook daar willen we wandelingen organiseren. Maar dat is nog niet voor meteen. De geheimen van de kerk zullen stap voor stap worden onthuld”, zegt Olivier Lins.
www.deruien.be