Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Het erfgoed om uw hoek nu bijeen op één lijst
Regionaal Landschap de Voorkempen brengt waardevolle historische gebouwen in gemeenten in kaart
In de Voorkempen staan heel wat waardevolle historische gebouwen die niet beschermd zijn. Een restauratiearchitecte, bouwhistorica en andere specialisten brengen die nu heel precies in kaart. Ze zijn hun speurtocht gestart in Wijnegem. “We willen het beleid en de inwoners bewust maken van ons erfgoed”, aldus projectleidster Toplina Puttemans.
Erfgoed Voorkempen rolt dit project uit in overleg met de gemeenten Essen, Kalmthout, Kapellen, Wuustwezel, Zoersel, Ranst, Schilde, Wijnegem en Wommelgem. Er bestaat natuurlijk al een lijst met de als monument beschermde gebouwen, maar die is heel beperkt.
“De Vlaamse inventaris onroerend erfgoed gaat wat breder, maar voor onze regio is die sterk gedateerd. Hij werd opgemaakt in de jaren tachtig. Veel waardevolle gebouwen zijn er niet in opgenomen”, weet Toplina Puttemans, medewerker van Regionaal Landschap de Voorkempen (RLDV) en zelf restauratiearchitecte van opleiding.
RLDV lijst het bouwkundig erfgoed, dat tot nog toe over het hoofd werd gezien, nu zelf op. De specialisten zijn bij wijze van proef gestart in Wijnegem en hebben daar op advies van de gemeente het oudste deel van het dorp uitgekozen als onderzoeksterrein: de Turnhoutsebaan, van de Markt tot het Albertkanaal.
Streekeigenheid
“Dit pilootproject is vooral bedoeld om onze methodiek uit te testen en vast te leggen voor het volledige werkingsgebied”, verduidelijkt Puttemans. “Criteria om de gebouwen te quoteren zijn onder meer de architecturale, historische, volkskundige en sociaalculturele waarde, de zeldzaamheid en de streekeigenheid.”
De oude neogotische kerk van Wijnegem, zoals nog te zien op oude postkaarten, staat er niet meer. Ze werd afgebroken in 1987. Maar tal van andere statige herenhuizen en oude bedrijfsgebouwen die de tand des tijds wel doorstonden, geven aan dat de Turnhoutsebaan vroeger al een voorname straat was.
“Ik woonde tot voor kort zelf in zo’n bijzonder gebouw”, weet schepen en toekomstig burgemeester Leen Wouters (N-VA). “Dat huis met de donkergele gevelsteen bij de Zwanebeek maakte tot aan de Tweede Wereldoorlog deel uit van een brouwerij bekend onder de naam De Ster (Saveniers). Onze buren hebben in de kelder zelfs nog oude bierflesjes teruggevonden uit die tijd.”
Toplina Puttemans
Regionaal Landschap de Voorkempen
‘‘De huidige inventaris werd in de jaren tachtig samengesteld. Veel waardevolle gebouwen zijn daar niet in opgenomen.’’
Café De Sax verbergt onder de beschilderde gevel dan weer fraaie art-decoarchitectuur. Moeten al die eigenaars nu schrik hebben dat hun ‘waardevolle’ woonst of handelspand straks beschermd zal worden, met als gevolg dat verbouwingen alleen nog maar mogelijk zullen zijn onder strikte voorwaarden?
“We willen eigenaars, maar ook de voorbijgangers vooral bewust maken van de waarde en de achtergrond van de gebouwen. Iets waar ze zich vroeger mogelijk niet bewust van waren”, verduidelijkt Toplina Puttemans. “De inventaris geeft gemeenten de mogelijkheid om waardevolle historische panden op termijn te verankeren in hun ruimtelijke beleid. Hoe ze dat doen, blijft natuurlijk hun eigen verantwoordelijkheid.”
De testcase wordt afgerond tegen eind 2018. Begin 2019 wordt ze voorgesteld aan de verschillende gemeenten en zal het rapport ook publiek gemaakt worden. Nadien wordt de speurtocht voortgezet in de andere gemeenten.