Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Op zoek naar huizen van vergeten ‘Antwerpse Horta’
werd de Antwerpse Horta genoemd, maar spijtig genoeg wiste de oorlog veel sporen uit”
Honderd jaar na zijn overlijden, bereidt een werkgroep een herdenkingsweekend voor rond de Antwerpse art-nouveauarchitect Jules Hofman. Stadsgids Alex Elaut zoekt nog bewijzen van huizen die door Hofman ontworpen zijn.
Jules Hofman werd wel eens de Antwerpse Victor Horta genoemd. Maar spijtig genoeg is er, buiten zijn bekendste ontwerpen, bitter weinig bekend over de man, en vooral dan over zijn gerealiseerd werk.
“We hebben zelfs geen foto van hem teruggevonden waarop hij 100% zeker staat, want mogelijk gaat het om zijn broer”, vertelt Alex Elaut, die een oproep lanceert zodat hij hopelijk tegen het gepland huldeweekend dit najaar nog nieuwe ontdekkingen kan doen.
Jules Hofman werd geboren in het Brabantste Oosterhout op 16 december 1859, over de Nederlandse grens in de buurt van Breda. Hij kwam in Antwerpen studeren en volgde de opleiding Bouwkunst aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten.
Hofman werd de architect van de ondernemende burgerij en schopte het in 1909 tot hoofdarchitect van de bouwmaatschappij Vooruitzicht in Antwerpen. Hij stierf op 59-jarige leeftijd in mei 1919.
“Jules Hofman doet niet meteen belletjes rinkelen, en toch heeft hij zijn stempel op de stad gedrukt en heel wat prachtige art-nouveauhuizen in Antwerpen ontworpen. Zoals zes panden in de Cogels-Osylei in de wijk Zurenborg, waaron- der drie bijzondere meesterwerken. Het gaat om de villa’s De Roos, De Zonnebloem en De Tulp”, vertelt Elaut. “Maar ook de joodse synagoge in de Oostenstraat, die gerestaureerd gaat worden, is van zijn hand. Net als de likeurstokerij De Beukelaer van Elixir d’Anvers in de Haantjeslei, die net beschermd werd. Een ander bekend ontwerp is de neorenaissancevleugel van het Klein Seminarie in Hoogstraten. In het begin van zijn carrière ontwierp hij nog veel in neo-renaissancestijl.”
Gouverneur Cathy Berx woont in de bouwmeesterswoning van Hofman in de Lange Van Ruusbroecstraat. Alex Elaut is ervan overtuigd dat Jules Hofman nog vele andere woningen in Antwerpen ontwierp. “Spijtig genoeg kunnen we hem niet alle eer geven die hem toekomt, want omdat zijn ontwerpen van voor de Eerste Wereldoorlog dateren, gingen veel bouwplannen en notarisakten verloren. Daarom zoek ik personen die in huizen van Hofman wonen of gewoond hebben, die wel nog kunnen aantonen dat het om een ontwerp van de ‘Antwerpse Horta’
Alex Elaut
Stadsgids
“We hebben zelfs geen foto van hem teruggevonden waarop hij 100% zeker staat.”
gaat. Misschien bezitten zij wel nog bouwplannen? Het zou in elk geval een spectaculaire ontdekking zijn, zeker voor de buurt.”
Bouwplannen
Stadsgids Alex Elaut groeide zelf op in de Karel De Preterlei, vlak bij het Te Boelaerpark. Hij is er bijna 100% van overtuigd dat tientallen woningen in die straat en directe omgeving aan Jules Hofman toegeschreven kunnen worden. “Het was vroeger grond van de familie Cogels. De Karel De Preterlei, toen nog Deurne, was een vervolg op de Cogels-Osylei. Aan de stijlkenmerken zoals smeedijzeren elementen zie ik duidelijke verwijzingen naar Hofmans andere ontwerpen.”
Door de privacywetgeving is het niet makkelijk om de eigenaars van de bewuste panden te achterhalen. Alex Elaut ging al eens briefjes in de bussen steken, maar kreeg weinig tot geen reactie. “Mogelijk zitten er ook huurders bij. Mochten de eigenaars of vroegere eigenaars dit lezen en nog zaken zoals bouwplannen in hun bezit hebben, dan mogen ze mij altijd contacteren.”
Hofman presenteerde zijn werk ook op de Wereldtentoonstelling in Antwerpen in 1894. “Via Vooruitzicht kende hij ook Jan Romeo goed, de beheerder van Vooruitzicht die zaal Roma in Borgerhout liet bouwen. Dat gebeurde kort na het overlijden van Jules Hofman. Veel kans dat, mocht hij nog ge- leefd hebben, de Roma van zijn hand zou zijn geweest.”
Of Alex Elaut geen familie van Hofman kon traceren? Zijn weduwe Maria Cappellen, een Antwerpse, overleed in 1945. “Ik heb wel een achterkleinzoon teruggevonden, die volop op zoek is naar familiefoto’s.”
De vergeten architect rust in een art-nouveaugraf op het Sint-Fredeganduskerkhof in de Lakborslei in Deurne. Zijn onderkomen zerk zal tegen het najaar gerestaureerd worden. “We krijgen veel medewerking van de districten. Dat is wel fijn. Op het Sint-Fredeganduskerkhof liggen nog andere bekende architecten. Het zou interessant zijn als we er tijdens het herdenkingsweekend een wandeling langs kunnen maken.”
Wie meer info heeft over de woningen op de Karel De Preterlei en omgeving van voor de Eerste Wereldoorlog: mail dan alex.elaut@scarlet.be