Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Een Spaanse macho stemt op Vox
Belandt extreemrechts voor het eerst sinds Franco in parlement?
De Spanjaarden moeten voor de derde keer in amper vier jaar tijd naar de stembus, nu premier Sanchez gisteren vervroegde verkiezingen heeft aangekondigd. De kans is groot dat extreemrechts zijn intrede doet in het parlement, voor het eerst sinds de dood van Franco in 1975. Vox heeft een programma dat doordrongen is van zuiders machisme, al wordt de partij vooral gestuwd door de corruptieschandalen en de Catalaanse crisis.
Tot december vorig jaar hadden nog niet zoveel Spanjaarden van Vox gehoord. Als ze de partij al kenden, hadden ze er vaak om gelachen. Om de nogal klunzige manier waarop Vox-militanten een grote Spaanse vlag hadden ontrold op de rots van Gibraltar. Om de video waarop partijvoorzitter Santiago Abascal te paard door het landschap rijdt om zijn reconquista in beeld te brengen – verwijzend naar de herovering van Spanje op de Moren eind vijftiende eeuw.
Na de regionale verkiezingen in Andalusië was het lachen plots voorbij. De extreemrechtse partij haalde vanuit het niets 12 van de 109 zetels in de autonome regio binnen. Het leverde haar felicitaties op van Marine Le Pen, maar ook van KKK-leider David Duke. De overwinning van extreemrechts kwam er op een zucht van de veertigste verjaardag van de Spaanse grondwet die de democratie inluidde, drie jaar na de dood van dictator Franco. Ondertussen zit de partij met één been in de nieuwe Andalusische regering: ze geeft gedoogsteun aan de coalitie van de conservatieve Partido Popular en de rechts-liberale Ciudadanos (burgers). Het is de eerste rechtse regering in Andalusië sinds 1982. Hiervoor moest de partij haar verkiezingsbelofte om 52.000 immigranten uit te wijzen wel inslikken. Ook twee andere beloftes gingen de vuilbak in: het afschaffen van de genderwetten en
vooral het terugschroeven van de bestraffing van geweld op vrouwen. Vox is van menig dat veel valse verklaringen mannen viseren, “omdat het mannen zijn”. Vox voerde wel campagne met
het thema migratie, maar in tegenstelling tot elders in Europa is dat verre van het belangrijkste electorale item. Veel meer dan extreemrechtse collega’s in Europa richt partijvoorzitter Santiago Abascal, een 42-jarige socioloog uit Bilbao en voormalig lid van de PP, zijn pijlen op maatschappelijke en ethische thema’s. Familie, vaderland en god, in die volgorde, zijn de wegwijzers. Vrouwen zijn het geliefkoosde doelwit. Abascal haalde herhaaldelijk zwaar uit naar “het gendertotalitarisme” en “feministische overheersing”. Hij kreeg geregeld de term “seksist” naar het hoofd geslingerd. “Ik ben trots een seksist te zijn,” antwoordde hij. “Als je een macho wordt genoemd omdat je de gelijkheid verdedigt, een fascist omdat je ongeboren leven beschermt en trots bent een Spanjaard te zijn, dan is het zelfs een grote eer.” Francisco Serrano, de Andalusische Vox-frontman, doet niet onder voor het nationale boegbeeld. Iedereen die het over vrouwenrechten heeft, doet hij af als “psychotische feministen”. In Andalusië behaalde Vox elf procent van de stemmen. Eenzelfde uitslag voorspellen de peilingen voor de Europese verkiezingen in mei. Het kan een ongeziene doorbraak betekenen voor Vox, want er wordt niet alleen voor de EU gestemd, maar ook voor de gemeenten en dertien autonome regio’s.
Corruptie en Catalonië
De parlementsverkiezingen vallen een maand eerder, op 28 april. Ze komen er nadat de minderheidsregering van de sociaaldemocraat Pedro Sanchez de begroting niet goedgekeurd kreeg. Sanchez was nog maar zeven maanden premier, nadat hij Mariano Rajoy van de Partido Popular gedwongen had tot ontslag. Een vertrouwensstemming over de vele corruptieschandalen die rond de PP hangen, overleefde die niet. Sanchez regeerde met de gedoogsteun van Catalaanse separatisten, die hij onderhandelingen had beloofd. Toen die strandden op hun eis om zelfbestuur uit te werken, lieten ze Sanchez vallen.
Net daarin zitten de twee belangrijkste redenen vervat voor de plotse opmars van Vox. De nieuwe Vox-kiezers hebben de PP verlaten na de aanhoudende reeks corruptieschandalen. Het tweede element dat speelt, is de Catalaanse onafhankelijkheidsstrijd. Het regionale nationalisme heeft het Spaanse nationalisme fors doen opflakkeren. Volgens de peilingen lijken de parlementsverkiezingen dezelfde rechtse coalitie als in Andalusië mogelijk te maken. Vox heeft al aangetoond voldoende flexibel te zijn om deel te kunnen nemen aan de macht. Om zo langzaam maar zeker een gevestigde waarde in de Spaanse politiek te kunnen worden, met de nodige financiële instroom. Een opvallende vaststelling in een land dat door de ervaringen uit de recente geschiedenis tot voor kort immuun leek voor succesvolle extreemrechtse partijen.
Santiago Abascal
Partijvoorzitter Vox ‘‘Ik ben trots een seksist genoemd te worden. Het is zelfs een grote eer.’’