Aan de macht met dank aan een reeks ontplofte flats

20 JAAR PRESIDENT POETIN

Op 31 december is het exact twintig jaar geleden dat Vladimir Vladimirovitsj Poetin (67) president van Rusland werd. Nochtans was de ex-KGB-agent in 1999 weinig geliefd onder de bevolking. Tot een reeks aanslagen daar verandering in bracht. Officieel kwamen de bommen van Tsjetsjeense terroristen, maar experts achten het goed mogelijk dat het Kremlin zelf achter de chaos zat.

Zomer 1999. Het regime van president Boris Jeltsin en zijn premier Vladimir Poetin – net aangesteld en vooral goed in het opvolgen van bevelen – staat op instorten. De Russische economie is door de corrupte kring rond Jeltsin – zijn ‘familie’ – voor kleingeld verkocht aan de oligar

chen. Welgeteld 2% van de Russen steunt het duo nog.

Yoeri Luzhkov, burgemeester van Moskou en notoir Jeltsin-criticus, lijkt op weg naar de overwinning bij de nakende presidentsverkiezingen. Een drama voor Jeltsin en zijn trawanten, die niet alleen vrezen voor rechterlijke vervolging maar zelfs voor hun leven als ze de macht uit handen moeten geven. De verwachting is dan ook dat Jeltsin en co. er alles aan zullen doen om die verkiezingen niet door te laten gaan.

In juni 1999 waren vanuit het Kremlin al vage berichten opgedoken van operatie ‘Storm in Moskou’. Het plan: “Terreuraanslagen uitvoeren die in de schoenen van de Tsjetsjenen geschoven kunnen worden”, om burgemeester Luzhkov in diskrediet te brengen en de focus van het volk te verleggen naar “een buitenlandse vijand”. Jeltsin zou bereid zijn om “de halve stad op te blazen” als hij de macht dreigt te verliezen, klinkt het.

Niet veel later start de chaos. 4 september: een appartementsgebouw ontploft in Buynaksk. 64 doden, 133 gewonden. 9 september: ontploffing in Moskou. 106 doden, 249 gewonden. 13 september: ontploffing in Moskou. 119 doden, 200 gewonden. 16 september: ontploffing in Volgodonsk. 18 doden, 288 gewonden. Telkens staat de timer zo ingesteld dat de bom ’s nachts ontploft, om zo veel mogelijk doden te maken. Heel Moskou is in paniek. Jeltsin laat zo’n 30.000 appartementsgebouwen in de stad onderzoeken en daarbij worden nog eens vijf bommen ontdekt. Duizenden Moskovieten overnachten op straat, uit angst te zullen sterven in de volgende explosie.

Telefoontje naar FSB

Op 22 september komt Alexei Kartofelnikov thuis in Ryazan, een stad zo’n 100 kilometer ten zuiden van Moskou. Hij ziet een witte Lada met een nummerplaat uit Moskou voor zijn deur staan, en twee mannen die zakken met het opschrift “suiker” het appartementsgebouw binnendragen. Kartofelnikov belt de politie, die een bom in de kelder vindt. De bom bevat RDX, dezelfde stof die ook bij de andere aanslagen gevonden

werd. De hele stad wordt afgezet in de zoektocht naar de “terroristen”. De volgende ochtend onderschept de politie een telefoontje vanuit een betaaltelefoon in Ryazan. “Er is geen manier om de stad ongezien te verlaten”, klinkt het. “Splits jullie op en probeer apart buiten te raken”, luidt het antwoord. Het nummer van de bestemmeling wordt getraceerd, en tot haar verbazing komt de politie terecht bij de gevreesde geheime politie FSB, de opvolger van de KGB. De verdachten worden opgepakt, en halen tot verbazing van de politie hun FSBidentificatie boven. Meteen komt ook een bevel van hogerhand om de mannen vrij te laten.

“Trainingsoefening”

Het verhaal komt uit en de FSB heeft geen andere keuze dan uitleg te geven. “Een trainingsoefening”, verrast directeur Nikolai Patrushev, die de inwoners van Ryazan feliciteert voor hun “waakzaamheid”. De duizenden Russen die al dagen op straat slapen zijn woest, en het land gaat steeds meer geloven dat alle bomaanslagen het werk van de FSB zijn.

De woede verdwijnt snel, wanneer de Russische autoriteiten melden dat ze een “Tsjetsjeens spoor” volgen. Een dag nadat de “valse suikerbom” in Ryazan ontdekt wordt, bombarderen Russische vliegtuigen de luchthaven van Grozny, de hoofdstad van Tsjetsjenië. Niet veel later trekken soldaten de grens over, en begint de tweede Tsjetsjeense Oorlog. De Russische troepen boeken overwinning na overwinning en dat doet de populariteit van premier Poetin zienderogen stijgen. In november heeft hij al de steun van 45% van de bevolking, veel meer dan eender welke andere presidentskandidaat. De verkiezingen uitstellen is niet meer nodig. Op oudejaarsavond 1999 neemt Jeltsin ontslag, en benoemt Poetin tot zijn opvolger. Diens eerste daad: Jeltsin levenslang immuniteit geven. In de presidentsverkiezingen van maart 2000 haalt Poetin 54% van de stemmen.

Alle aantijgingen van betrokkenheid bij de aanslagen worden al twintig jaar lang afgedaan als “waanzinnige nonsens”.

FOTO BELGA Op 9 september 1999 ontploft een appartementsgebouw in Moskou. 106 mensen sterven. Het is maar een van de vele dodelijke explosies in de stad.