Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Vooral tieners stellen zich existentiële vragen”
An Miller en Filip Peeters spelen met hun twee dochters in familiedrama NTGent
Een familiedrama, je mag er niet aan denken, laat staan dat je er zelf een van dichtbij zou beleven. Acteurskoppel An Miller (45) en Filip Peeters (57) bogen zich over de thematiek voor Familie. In deze NTGent-productie delen ze de planken met hun dochters Louisa (15) en Leonce (14). “Het is vooral hun stuk geworden: net tieners stellen zich existentiële vragen.”
Als Milo Rau, sinds twee jaar artistiek directeur bij NTGent, in de regisseursstoel zit, lijkt controverse nooit ver weg. Verontwaardiging alom toen hij jihadisten op het podium wilde zetten voor Lam Gods, en eerder stuitte ook The Breivik Explanation, waarin hij de verdediging van terrorist Anders Behring Breivik ensceneert, op kritiek. Voor de trilogie Belgian Crimes vertaalde de Zwitser eerder al het leven van Marc Dutroux en de moord op de homofiele moslim Ihsane Jarfi naar het theater. Het slotluik Familie is – nog vóór de première op 4 januari – al niet zozeer spraakmakend omdat er ook een echt gezin in meedoet, maar omdat het publiek aan het slot ziet hoe dat zich van het leven berooft. “Op elk moment hebben we erover gewaakt dat de grenzen voor onze kinderen niet werden overschreden.”
In Familie wordt de hele cast ingevuld door het gezin Peeters-Miller. Toch had het niet veel gescheeld of jullie waren niet met Rau in zee gegaan.
An Miller: Als actrice ben ik al enkele jaren verbonden aan NTGent. Toen Milo Rau als artistiek leider aan het roer kwam te staan, had hij met alle collega’s een gesprek. Voor mij had hij een moederrol in gedachten in een stuk met twee kinderen, een familiedrama. Aangezien dan vooral de vakanties en weekends bij mijn eigen gezin gekaapt zouden worden, liep ik niet warm voor dat project. Maar toen Milo hoorde dat ik zélf kinderen had, vroeg hij of zij het niet zagen zitten om op de planken te staan. En aangezien Filip dan ook acteur was, kon ook mijn man misschien meedoen. Voor mij leek dat in eerste instantie een waanzinnig voorstel. Filip Peeters: An heeft er me pas een paar dagen later over verteld – ze had het bijna thuis niet gezegd. Ook omdat ze ervan uitging dat haar man, aangezien hij al meer dan twintig jaar geen theater meer gespeeld had, het niet ging willen doen. En toen hadden we het idee nog niet aan de kinderen voorgelegd.
Hoe reageerden zij op het voorstel? An: Het was aan Leonce en Louisa om te beslissen of we de voorstelling al dan niet als gezin zouden spelen. Als ervaren acteurs weten Filip en ik wat de impact van theater is. Onze dochters hebben er nooit voor gekozen om op een podium te staan. Willen zij dat überhaupt wel?
Filip: Bijna een jaar hebben we daar als gezin samen over nagedacht. Voorop stond dat de kinderen de knoop zouden doorhakken, maar wij hebben hen daar wel in begeleid. Uiteindelijk wilden Leonce en Louisa ook weleens proeven van het werk van hun ouders. Zo konden ze aan den lijve ondervinden wat het beroep van acteur inhoudt.
Hadden zij als kinderen van een acteurskoppel dan nooit aangegeven om zelf te willen spelen?
An: Leonce, de jongste, vertolkt sinds twee jaar de dochter van Lien, mijn personage in de tv-serie #hetisingewikkeld. Louisa maakt in Familie haar debuut als actrice. Aan kinderen van acteurs wordt continu gevraagd of ze later ook willen acteren. Of het spelen hen misschien in de genen zit? Voor de oudste leek Familie een buitenkans om eens van het vak te proeven, zonder er naderhand in door te gaan. “Op deze manier, onder de vleugels van onze ouders, voel ik me veilig”, zei Louisa. Filip: Wij staan er niet om te springen dat onze kinderen acteurs worden. Ik ken genoeg zéér ongelukkige acteurs. Maar we kunnen het hen ook niet ontzeggen, en dus is het beter om te weten waar ze aan beginnen, mochten ze ooit een acteeropleiding willen volgen.
An: Velen denken: ik ben de tofste van de familie, dus ga ik acteren, want ik sta graag in het middelpunt van de belangstelling. Maar zo simpel ligt het niet. Louter op een podium willen staan is niet genoeg om een goede acteur te zijn. Onze dochters ervaren nu dat ze in het theater op een andere manier moeten nadenken, dat de stiel anders is dan ze verwacht hadden.
Familie is ontstaan vanuit improvisatie. Welke weg hebben jullie afgelegd? An: Aan de basis van dit stuk ligt het verhaal van de familie Demeester – een stel ouders en hun twee kinderen – dat zich in 2007 in Calais als voltallig gezin verhing. Hun afscheidsbrief vermeldde niet meer dan: “We hebben het verkloot, sorry.”
Filip: Vanuit die case hebben we ook andere recente familiedrama’s onder de loep genomen. Hoe komt het zover dat de plomb plots springt? Vaak liggen er gelijkaardige patronen van drankmisbruik, scheiding of depressie aan de basis. En blijken mannen eerder te moorden uit wraakgevoel en vrouwen vanuit een altruïstische instelling om hun kinderen leed te besparen. Maar evengoed vind je ook geen aanwijzingen, en lijkt alles binnen het gezin koek en ei. Liever dan op zoek te gaan naar vingerwijzingen, bewandelen we die andere piste: waar is het fout gelopen, als er ogenschijnlijk niets aan de hand is?
Tja, hoe denken jullie daar na een jaar improviseren en repeteren over?
An: Als er geen concrete aanleiding is als misbruik of geweld, worden de vragen alleen maar groter en existentiëler. Men kan ook fundamenteel ongelukkig zijn over dit leven. Anno 2019 leven we in een ratrace. Zijn we wel gelukkig met alles wat we onszelf opleggen? Dat streven naar het perfecte bestaan? Het gezin dat we verbeelden is er een als het onze: middenklasse, in het bezit van een wagen, regelmatig een reisje, geen zware financiële problemen. Dat ook het theaterpubliek zich in deze familie kan herkennen, maakt het stuk des te prangender.
Filip: Wij, als gezin, ervaren deze problematiek als zeer hedendaags. Vandaag zitten we op een scharnierpunt in de geschiedenis. Waar de bergen tot voor kort niet hoog genoeg konden zijn, lijkt het nu alleen nog maar bergaf te gaan. Na WO II
Filip Peeters ‘‘Vandaag zitten we op een scharnierpunt in de geschiedenis. Waar de bergen tot voor kort niet hoog genoeg konden zijn, lijkt het alleen nog bergaf te gaan.’’
werd er een consumptiemaatschappij gecreëerd, en nu is men tot de vaststelling gekomen dat we alles hebben opgesoupeerd. De wereld raakt uitgeput, en voor de jongeren kleurt de toekomst zwart. Alleen al omtrent het voortbestaan van deze planeet tonen ze zich zeer wanhopig. Hoe is het om daar met jullie kinderen over te filosoferen? Filip: Heel boeiend, het zijn zware kwesties. Maar net in deze fase, de tienertijd, gaan jongeren nadenken over levensvragen. Bovendien fileert Milo Rau in dit stuk de relaties tot op het bot en zit je als gezin op elkaars lip. Al spelend sta je met de billen bloot. Dat dit ook positief zou kunnen uitdraaien, gaf de doorslag om dit avontuur samen aan te gaan. En dat bovendien op een moment dat onze dochters zich aan het losmaken zijn. Merkwaardig toch, dat Louisa en Leonce net op dat scharnierpunt in hun leven beslissen dat ze wel zin hebben in een overdosis ‘mamaen-papa’. (lacht) An: Dat maakt dat Familie ook vooral het stuk van de kinderen is geworden. Elkaar steunen en vinden in zulke belangrijke thema’s is voor ons als gezin een ongelooflijke verrijking. In de rol van acteur sta je ook niet als ouder, maar als collega tegenover je dochters. Soms besef je: hier moet ik mijn mond houden. Terwijl je als moeder al snel advies zou geven. Op de planken moeten de meisjes kunnen zijn wie ze zijn zonder dat wij daar een mening over hebben. Hoe denken zij over het tragische slot van Familie? Filip: De toeschouwer beleeft de laatste avond van een gezin dat zelfmoord gaat plegen, maar hoe of wat er op de scène staat te gebeuren, dat geven we liever nog niet prijs. Op elk moment hebben we erover gewaakt dat de grenzen voor onze kinderen niet werden overschreden. Langs de praktische kant, zoals enkel repetitieperiodes in schoolvakanties, maar ook geestelijk. Omdat de kinderen zich al kwetsbaar tonen op de planken, werd in overleg bijvoorbeeld besloten dat zij geen interviews geven. An: Alles wat onze kinderen willen vertellen, zit in het stuk. Familie blijft natuurlijk fictie, maar er zitten ook wel persoonlijke accenten in verweven. In deze Instagramtijden van ‘vrijheid, blijheid’ vind ik het moedig van onze kinderen dat ze ook hun donkere kant durven te tonen. Het lijkt me niet onbelangrijk dat jongeren ook eens zien dat in het leven niet alles alleen maar perfect is. Zouden jullie jongeren durven aan te raden nog aan een gezin te beginnen, na alles wat Familie jullie heeft bijgebracht? Filip: Hoe we nu bezig zijn in de maatschappij, lijkt het alsof elk mens er een te veel is. In een groter geheel kan men zich afvragen of men nog wel kinderen op de wereld moet zetten. Anderzijds geeft een gezin een bepaald soort zin aan het leven. Ieder mens heeft nood aan zingeving, en kinderen kunnen daar een goede invulling voor zijn. An: Let op, Familie wil zeker niet aanzetten tot collectieve zelfmoord in Vlaanderen. In het stuk gloort een positieve noot in de zin van: kom, laat ons wél leven, en ervoor gaan. Op die manier is de hele aanloop naar het stuk voor ons en de kinderen al enorm verrijkend geweest. Voorlopig hebben we dus nog geen spijt dat we voor dit avontuur hebben gekozen. (lacht) ILSE DEWEVER Heb je vragen over zelfdoding en wil je erover praten? Bel gratis de zelfmoordlijn 1813.
An Miller ‘‘Anno 2019 leven we in een ratrace. Zijn we wel gelukkig met alles wat we onszelf opleggen? Dat streven naar het perfecte bestaan?’’