25 jaar na de Switelbrand: “Alles was pekzwart, alleen de servetten brandden nog”

Oudejaarsavond 1994 zou voor altijd veiligheidsvoorschriften voor feesten veranderen

Op oudejaarsavond herdenken we voor de 25ste keer de desastreuze Switelbrand, nog steeds een litteken voor Antwerpen, hoewel het hotel aan het Kievitplein in 2004 verdween. Vijftien mensen overleefden de ramp niet, 164 raakten zwaargewond. Ze volgden de afgelopen kwarteeuw hun eigen pad en verwerkten Switel elk op hun manier. Terugblikken is soms moeilijk, maar ook de enorme solidariteit blijft bij: “Buurtbewoners zetten slachtoffers onder de douche en brachten hen naar het ziekenhuis. Ook dat mogen we nooit vergeten.”

Ze hadden net hun hoofdgerecht op – wilde eend in saus van Hoegaarden – en de eerste koppels wilden een dansje placeren op de dansvloer van de Tenerife-feestzaal in het Antwerpse Switelhotel, die oudejaarsavond 1994. Paul De Maeyer uit Boom getuigde 25 jaar geleden in uw krant over wat er op 31 december rond 23u gebeurde: “Aan de kerstboom aan de ingang schoot plots een enorme steekvlam van beneden naar boven en overal begon dikke zwarte rook rond te walmen. De dansvloer stond op dat moment vol mensen, en niemand besefte in feite wat er gebeurde. Snel sloeg de paniek toe. Er was brand!” De honderden gasten probeerden zo snel mogelijk buiten te geraken. “In een mum van tijd kon je geen steek meer zien. Wij dachten niet meer aan de handtassen die we op de tafel hadden achtergelaten. Er werd geschreeuwd, gegild. Wij hoorden mensen huilen van de pijn.” In geen tijd was de hitte verzengend, het vuur had in alle hevigheid toegeslagen. Buiten werd de omvang van de ravage duidelijk: doden en zwaargewonden lagen er door mekaar. Hulp stroomde van overal toe, iedereen deed wat hij kon. Brandwondenpatiënten werden verdeeld over meerdere ziekenhuizen. In de chaos belandde een Vlaming in Nederland en vice versa – waardoor de families aan het verkeerde bed zaten te waken. In totaal lieten vijftien mensen het leven bij of na de brand.

Kaarsen naast de kerstboom

Kaarsen vlak aan een kerstboom bleken de oorzaak van de ramp te zijn. Evenementmanager Luk Serré werd in staat van beschuldiging gesteld, maar werd jaren later vrijgesproken. Overlevende slachtoffers werkten jaren aan hun herstel. “Mensen met ernstige brandwonden hebben 25 jaar later nog steeds last van gewrichten en zijn in hun bewegingen beperkt”, zegt kinesiste Suzy Schorrewegen. “In die zin hebben we uit de Switelbrand, met lange overlevers, veel geleerd en zijn er ook nieuwe therapieën ontstaan.” Na de ramp kreeg het Switelhotel een nieuwe naam: Queens International Hotel. De ‘vloek’ bleef echter, en in februari 2014 werd het gebouw volledig afgebroken.

FOTO LOTGENOTEN Een zeldzaam beeld op het moment van de brand. Op de voorgrond zijn Nadine Venckeleer uit Deurne, nu 68, en haar moeder te zien. Nadine getuigde op Radio 2 dat ze later vernomen heeft dat de man op de foto met de armen omhoog de gasten had proberen te bedaren, en dat hij zelf overleden is. “Het slijt, zoals alles slijt in het leven, maar een grote ramp blijft je altijd bij”, zegt Venckeleer. “Het ergste vind ik: die andere mensen die voor hun leven verminkt zijn. Elke Nieuwjaar denk ik: hoe zou het met hen zijn?”