“Het was een heel korte interventie, alleen de servetten op tafel brandden nog”

Voor oud-brandweerman Frank Mortelmans is de Switelbrand een interventie die hij nooit zal vergeten. “Niet omdat het een ‘spectaculaire’ brand was, integendeel. Wel door de commotie en de impact achteraf.”

De brandweermannen van de Antwerpse post Zuid waren het op oudejaarsavond 1994 net gezellig aan het maken toen rond 23u een verontrustende oproep binnenliep. “We hadden om 21.30u een interventie gehad voor een smeulende elektriciteitskast – niks ergs – en dachten een rustige nacht tegemoet te gaan”, herinnert oud-brandweerman Frank Mortelmans zich. “Maar die oproep voor het Switelhotel leek meteen ernstig, want via de noodcentrale kwamen er veel telefoons binnen.” “Toen we ter plaatse kwamen, lag het glas uit de ramen en was de zaal pekzwart. Het enige dat nog brandde, waren de servetten op tafel. Zo snel was het gegaan. Bluswerk was er nauwelijks. Maar aan de uitgang zie ik ze nog voor mij liggen: zeker twintig, vijfentwintig mensen op een hoop. Naar buiten gelopen in paniek en over elkaar ten val gekomen. Op het dak stonden mensen, klaar om te springen, omdat ze dachten dat de brand zich naar boven zou uitbreiden. Gelukkig hebben we hen op tijd kunnen tegenhouden.”

Tuinslangen

“We zijn dan meteen mee mensen beginnen te reanimeren. Ik weet nog dat ik samen met een collega met een slachtoffer bezig was, tot dokter Beaucourt zei dat het geen zin meer had voor die persoon, hij was een vogel voor de kat. Mensen uit de buurt hadden met tuinslangen al slachtoffers natgemaakt, en buurtbewoners en taxichauffeurs voerden hen aan de lopende band naar het Stuivenbergziekenhuis. Daarom ging het allemaal zo snel. Ik meen dat wij om 1u al terug in de kazerne waren. Eigenlijk is dat een heel korte interventie.”

“Het moet een samenloop van omstandigheden zijn geweest”, zegt Mortelmans. “Brandende kaarsen aan een kerstboom, veel volk, weinig zuurstof. Hoe het precies is gegaan, zullen we nooit weten. Naderhand zijn we als brandweerlui, als eerbetoon, nog naar enkele begrafenissen gegaan van mensen die in het ziekenhuis zijn overleden – iets dat anders nooit gebeurt.”

Verwerken in Den Bengel

“Psychologen om ‘ons’ trauma te helpen verwerken, dat bestond niet. Weet je wat wij deden? Na onze dienst zijn we op 1 januari ’s ochtends met de collega’s van verscheidene posten op café gegaan. In Den Bengel op de Grote Markt hebben we gebabbeld over wat we gezien en meegemaakt hadden – dat dringt achteraf pas goed door – en met een drankje onze interventie geëvalueerd. Een beetje vertellen tegen iemand die weet waar je over klapt, dat doet goed. Een psycholoog begrijpt zoiets toch niet.”

“Als brandweer hebben we veel sensationelere branden gehad dan de Switelbrand, maar de commotie achteraf en de impact op zo veel mensen maken het toch tot de meest memorabele uit mijn carrière. Vroeger waren er overigens veel meer branden dan nu. Ik ben intussen acht jaar met pensioen, maar de Switelbrand is onder brandweerlui toch iets dat vaak wordt opgerakeld.”

FOTO RR Oud-brandweerman Frank Mortelmans.