Gazet van Antwerpen Stad en Rand
50 jaar geleden werd Vlaanderen milieubewust
Op 21 maart 1970 was Vlaanderen in de ban van Plant een Boom, de eerste grootschalige actie voor natuurbehoud. Vijftig jaar later is er aan die nood nog niets veranderd.
‘Plant een boom! / Wie kan er nu toch leven zonder groen? / Plant een boom! / Aan natuurbescherming moet je doen.’
Leg deze tekst voor aan late vijftigers en prille zestigers en ze zingen spontaan mee. In 1970 kende elk Vlaams lagereschoolkind het refrein van het liedje van de legendarische Nonkel Bob. Het was het themalied van de Plant een Boom-dag van 21 maart 1970. Die dag kende Vlaanderen zijn eerste opstoot van milieubewustzijn. En dat kwam zo.
Kaalslag
In het voorjaar van 1969 liet Jos De Saeger, minister van Openbare Werken, duizenden bomen vellen langs de kant van de drukste wegen, vooral in de provincie Antwerpen. Een jaar eerder waren er in ons land 124 doden gevallen nadat ze tegen een boom waren gereden. De Saeger zei in het parlement: “Voor mij is een mensenleven meer waard dan honderd bomen.”
Het werd een kaalslag. De mensen schrokken. Was dit wel de bedoeling? En waarom mochten al die verkeers- en lichtpalen wél blijven staan? De druppel was het programma Boomalarm op de BRT eind 1969. Voor het eerst zagen honderdduizenden mensen hoe erg het was. Onze recensent schreef: “De tv-uitzending veroorzaakte bij vele mensen een psychologische schok. Het Vlaamse land is aardig op weg om een stenen woestenij te worden.”
Miljoen nieuwe bomen
Het verzet groeide, vooral bij de jeugdbewegingen, en kwam in een stroomversnelling toen de BRT 21 maart 1970 uitriep tot Plant een Boom-dag. Het doel: één miljoen nieuwe bomen. Daarvoor moesten elke gemeente en provincie een actieplan opstellen en werd van de één miljoen Vlamingen met tuin verwacht dat ook zij hun steentje bijdroegen. Gazet van Antwerpen schaarde zich mee achter de actie. “In amper vijf jaar tijd is Vlaanderen een stuk lelijker geworden”, schreef Johan Staes in een editoriaal. “Nu moeten we de schade herstellen waar het nog mogelijk is. Bomen zijn in dit geïndustrialiseerde en verkavelde land de schildwachten van onze gezondheid.”
Feestelijke sfeer
Op 21 maart schoot heel Vlaanderen in actie. Overal heerste een feestelijke sfeer. De openbare radio én de televisie brachten de hele dag nieuwsflitsen. Onder andere vanuit Mechelen waar minister Jos De Saeger, onder de schimpscheuten van omstaanders, ook twee bomen plantte. ’s Avonds programmeerde de BRT een rechtstreekse tv-uitzending met de titel Boom-e-rang. Gaston Berghmans en Bob Van der Veken speelden ‘boombewuste’ sketches. Iedereen zat die avond voor de buis, want daarna volgde het Eurovisie Songfestival, dat jaar gewonnen door het Ierse schoolmeisje Dana. Tussen 250.000 en 300.000 bomen werden er die dag in Vlaanderen geplant door gemeenteen provinciebesturen, lazen we maandag in de Gazet. Een druppel op de hete plaat? Mogelijk wel. De verdere betonnering van Vlaanderen werd er niet mee afgeremd. Maar sinds die eerste lentedag van 1970 groeide wel het milieubewustzijn. In Merksem, Sint-Job-in-‘t-Goor en Westerlo ontstonden aktiekomiteiten, later kwamen er verenigingen als de Groene Fietsers en Red de Voorkempen en in 1979 deed Agalev, de voorloper van Groen, mee aan de verkiezingen.
Voor herhaling vatbaar
Vijftig jaar na die historische dag in 1970 staan het milieu en het klimaat meer dan ooit op de politieke en maatschappelijke agenda. Bart Somers, Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, pleitte ervoor dat elke gemeente één boom per inwoner moet aanplanten. De overheidsorganisatie Bos+ pleit zelfs voor tien miljoen bomen. Die plannen zijn volgens professor Bosecologie Roeland Samson van de UAntwerpen niet onrealistisch. “Op zich kunnen tien miljoen bomen er makkelijk bij in Vlaanderen, zeker als ook particulieren zich mee achter het initiatief scharen. En dat is een probleem, want op dit moment verdwijnen er bij privépersonen nog steeds meer bomen dan er bijkomen. Een nieuwe klacht die je vaak hoort is dat het bladerdak van een boom in de weg staat van de zonnepanelen op het dak. Maar met een beetje goede wil en aanmoediging van de overheid moet ons dat lukken.”