Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Ook eenzaamheid is een bedreiging voor onze gezondheid”
Evolutiebioloog Mark Nelissen waarschuwt voor toenemend isolement bij ouderen door ‘social distancing’
De bekende Antwerpse evolutiebioloog Mark Nelissen waarschuwt voor een toenemend isolement bij oudere mensen door de coronamaatregelen. “Die vergroten de eenzaamheid, en eenzaamheid is ook een bedreiging voor de gezondheid. Niet alleen psychisch, maar ook fysiek.”
Mark Nelissen, professor emeritus van de Universiteit Antwerpen, brengt zijn boodschap in een tekst op Facebook. “In mijn laatste boek
Eindelijk oud heb ik het ouder worden van de mens bekeken door een evolutionaire bril”, legt hij uit. “Al sinds ons ontstaan is de mens een uitgesproken sociale soort, net als bijvoorbeeld termieten. Sociaal contact is ontzettend belangrijk voor ons. Ons brein is daar volledig op ingesteld. Als we niet genoeg contacten hebben, dan zullen we daar problemen van ondervinden. Meestal blijven die relatief beperkt. Maar oudere mensen zijn vaak al meer geïsoleerd: we bouwen ons aantal vrienden af naarmate we ouder worden en worden ook minder mobiel. Ouderen hebben ook een zwakkere gezondheid en minder fysieke weerbaarheid. Als daar de sociale afstand bovenop komt die de coronapandemie ons oplegt, dan wordt het echt problematisch.”
Sociale boekhouding
Nelissen legt in zijn lezingen voor senioren altijd de nadruk op het belang van contacten onderhouden. “Vooral met mensen die je al kent. Vluchtige ontmoetingen met mensen die je verder niet kent, bijvoorbeeld aan de kassa in een supermarkt, hebben veel minder zin. Ze doen je nog eenzamer voelen omdat je verder niets weet van die mensen en omgekeerd. Terwijl ons brein erop gericht is om voortdurend te scannen wat mensen doen in jouw groep van familieleden of vrienden. Hoe het met ze gaat, wie er ruzie heeft, wie vriendelijk of ambetant is, wat er gebeurt, … Je houdt voortdurend die sociale boekhouding bij. Dat gaat niet bij mensen die je niet regelmatig terugziet. Daarom is het verenigingsleven zo belangrijk, zeker voor ouderen.”
Als ons brein dit niet met grote regelmaat kan doen, raakt het ontregeld. “Hoe meer contacten, hoe liever”, zegt Nelissen. “Daarom is social distancing extra erg voor mensen die al een beperkt sociaal leven hadden, in het bijzonder bij een broze gezondheid op hoge leeftijd.”
Sociale media
In het gewone leven vallen mensen vaak terug op een ‘inner circle’: het gezin en een paar vrienden. Dat kan een geweldige steun zijn in deze periode. “Maar wat als je niet zo’n inner circle hebt? In onze cultuur is de isolatie van oudere mensen altijd al een probleem. Dat wordt nu nog prangender, daarom mijn oproep. We hebben het voortdurend over de risico’s van een besmetting. Terecht. Maar wie vereenzaamt, lijdt niet alleen psychisch maar ook fysiek, wat de weerstand verzwakt. We weten dat mensen die geïsoleerd leven ook minder oud worden.”
Sociale media kunnen helpen. “Televisie een klein beetje, sociale media zoals Facebook een beetje meer. Al is dat niet hetzelfde als een fysieke ontmoeting. Ik raad oudere mensen toch altijd aan om Facebook te gebruiken. Ze lopen ook niet het risico van er gedeprimeerd van te raken zoals jongeren, doordat hun leeftijdsgenoten zo de schone schijn ophouden. Sociale status en mooi zijn is niet de eerste zorg van een 80-plusser. Die wil contacten, foto’s uitwisselen, praten.”
Inspraak voor senioren
We zijn in onze samenleving betrekkelijk hardvochtig tegenover wie ouder wordt. “Er zijn culturen waarin de oudere generatie er meer bij blijft horen. Ik heb ik mijn boek veel aandacht besteed aan het Tubbemodel, dat in Zweden in een woonzorgcentrum wordt toegepast. De senioren hebben er inspraak in het beleid van de instelling, over het eten, de uitstappen, … Ze vergaderen en beslissen mee. Daardoor blijken ze veel minder pijnstillers en slaappilletjes nodig te hebben.”
Nelissen roept de overheid op om meer te doen. “Wat precies, dat weet ik ook niet. Het is een oproep tot iedereen om erover na te denken. Ik hoorde van iemand in een zorginstelling dat alle patiënten toch één keer per dag uit hun kamer komen om samen turnen, op veilige afstand van elkaar. Dat maakt een enorm verschil. Maar oudere mensen die alleen thuis zitten, lopen zo niet in de kijker. Kan daar geen babbeltje mee gedaan worden, aan het raam? Of als iemand eten gaat brengen, dat niet voor de deur zetten en snel weg gaan, maar even blijven voor een praatje? Dat kan op een veilige manier.”
Mark Nelissen
Evolutiebioloog Universiteit Antwerpen “Al sinds ons ontstaan is de mens een uitgesproken sociale soort, net als bijvoorbeeld termieten.”