Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Als het werkt, is het ongelofelijk dat het er zo snel is kunnen komen”
Epidemioloog Pierre Van Damme over het sneltempo waaraan Janssen Pharmaceutica vaccin ontwikkelt
Een vaccin ontwikkelen duurt normaal vijf tot tien jaar, maar farmareus Johnson & Johnson, met vaccinafdeling Janssen Pharmaceutica in Beerse, wil al een vaccin voor Covid-19 op de markt brengen in 2021. Het wil de productie zelfs al opstarten nog voor er tests op mensen gedaan worden. Pierre Van Damme, epidemioloog en professor aan de Universiteit Antwerpen, legt uit hoe deze ontwikkeling zo snel kan gaan, waarom snelheid niet moet inboeten aan veiligheid, en waarom competitie tussen bedrijven onderling net goed is.
Hoe kan het dat dit vaccin plots zo snel ontwikkeld kan worden? Botst dat niet met de wetgeving?
Pierre Van Damme: Dat hangt ervan af of je van nul moet starten of je al een aantal platformen hebt. Vergelijk het met de auto-industrie: de motor is er al, maar de carrosserie moet nog worden aangepast. Janssen Pharmaceutica had in januari de genetische code van het virus al in handen en is gaan onderzoeken wat het kon doen met al bestaande platformen, zoals in hun kandidaat-vaccin voor hiv. Daar zijn al heel wat veiligheidsregels rond, waardoor een goedkeuring van de regelgevende autoriteiten ook versneld kon worden. Het grote verschil met andere situaties is dat Janssen heeft beslist het vaccin dat bij de dierenproeven wordt gebruikt, al massaal te gaan produceren. Zo winnen ze zes tot zeven maanden tijd. Het is uitzonderlijk dat de productie en ontwikkeling parallel gebeuren.
Is dat geen groot risico?
Ja, ook op financieel vlak. Want het zou kunnen dat na alle tests blijkt dat het geproduceerde vaccin toch niet werkt of dat het verbeterd moet worden. Maar als het wel werkt, is het ongelofelijk dat het er zo snel is kunnen komen. Het is een verantwoorde gok, een verdedigbaar risico.
Is het 100% veilig om een vaccin zo snel te produceren? Ja. Het griepvaccin wordt elk jaar in vijf tot zes maanden geer
maakt, en dat gaat ook uit van al bestaande platformen. Deze situatie is ingewikkelder omdat het om een nieuwe ziekte gaat, maar het principe is hetzelfde. Er moet dus niet worden ingeboet aan veiligheid omdat we op een hogere versnelling schakelen.
Hoeveel verschillende vaccins zijn er mogelijk om Covid-19 te bestrijden?
Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zitten er nu al 44 vaccins in de pijplijn. Dat geeft een idee hoe er wereldwijd naar een vaccin wordt gezocht, zowel binnen grote als kleine bedrijven. Die competitie is bovendien niet slecht: het daagt elkaar uit en zal onze volksgezondheid ten goede komen. Er wordt heel veel informatie uitgewisseld en in grote transparantie gewerkt. Bedrijven zijn innovatief, proberen snelheid te winnen en komen met originele ideeën. Van die 44 zal er wellicht een zestal vaccins de eindstreep halen.
Hoe meer verschillende vaccins, hoe beter?
Het is in ieder geval altijd beter om verschillende opties te hebben. Bovendien gaat het nu om een pandemie: de vaccins moeten in heel de wereld beschikbaar zijn. Er gaan miljarden dosissen nodig zijn. Dat er verschillende producenten zullen zijn, is dus logisch.
Wat met het antimalariamedicijn chloroquine? Zou dat als medicijn toegediend kunnen worden bij mensen die ziek zijn?
Een kleine studie in Frankrijk heeft goede resultaten opgeleverd dat chloroquine zou helpen bij Covid-19. Maar die studie is op wetenschappelijke waarde moeilijk te evalueren. Daarom worden nu grotere studies gedaan op Europees niveau in verschillende landen, ook bij ons. Drieduizend patiënten die al opgenomen zijn in het ziekenhuis vallen onder die studie: de helft zal chloroquine bovenop de basiszorg krijgen, de andere helft niet. Dan zullen we snel kunnen zien wat de meerwaarde is van dat medicijn. Belangrijk om weten is dat chloroquine altijd onder medisch toezicht toegediend moet worden. Het is niet de bedoeling om het zelf in de apotheker te halen en in te nemen. Bovendien willen we vermijden dat er een tekort komt als blijkt dat het een goed medicijn is voor deze ziekte. In bepaalde landen, ook bij ons, neemt de overheid een beslag op chloroquine, zodat apothekers het niet zomaar kunnen verkopen. De stock die er is moet prioritair voor zieken en gezondheidswerkers voorzien worden.
Wat betekent het voor Janssen Pharmaceutica om dit vaccin te kunnen en mogen produceren?
Het betekent vooral dat ze snel kunnen schakelen en innovatief kunnen werken. We zijn in België niet slecht bezig, hoor. Er zijn nog andere bedrijven, zoals GSK Vaccines in Waver, of kleinere bedrijven als Etherna in Niel, die volop bezig zijn met de ontwikkeling van een vaccin. Ons land is een aantrekkingspool aan het worden voor dit soort bedrijven en onderzoekers. En ook de overheid speelt in op snelheid. Alle coronadossiers die bij de autoriteiten binnenkomen worden behandeld in vier dagen, in plaats van in een maand.
Ook ons Centrum voor de Evaluatie van Vaccinaties (CEV) aan de UA gaat zich binnenkort klaarmaken in de strijd tegen Covid-19. We gaan alvast op zoek naar vrijwilligers om het vaccin te testen. Zo hebben we opnieuw tijd gewonnen als er goedkeuring is en kunnen we meteen starten. We onderzoeken nu hoe we die studie kunnen uitvoeren onder de voorwaarden van social distancing, want de maatregelen blijven uiteraard ook voor ons van groot belang.
Pierre Van Damme
Epidemioloog UAntwerpen
“Door het vaccin voor dierproeven nu al massaal te produceren, wint Janssen tot zeven maanden tijd.”