Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Bijna alle straten in het centrum zijn gevoelig voor luchtvervuiling”
Zo goed als alle straten in het centrum van Antwerpen zijn
street canyons waar luchtvervuiling gemakkelijk blijft hangen. Dat blijkt uit de eerste resultaten van een studie van de Universiteit Antwerpen die nagaat hoe de lucht in de stad kan worden gezuiverd. “Nu moeten we bekijken welke maatregelen op korte en lange termijn mogelijk zijn”, zegt Dimitri Voordeckers, onderzoeker Stadsontwikkeling aan de faculteit Ontwerpwetenschappen.
In 2018 is de Universiteit Antwerpen gestart met een vier jaar lopend onderzoek naar de mogelijkheden om de lucht in de stad Ant- werpen te zuiveren. De studie focust op het verbeteren van de winddoorstroming in de straten door het aanpassen van de stadsinrichting. Als bijluik wordt gezocht naar het ontwikkelen van een chemische gevelbekleding, die vervuilde lucht omzet in onschadelijke stoffen.
---Behalve een literatuurstudie van ruim tweehonderd onderzoeken heeft onderzoeker Dimitri Voordeckers onder begeleiding van professor Maarten Van Acker de street canyons van Antwerpen, Parijs en Londen in kaart gebracht.
Street canyons zijn straten waar de huizen hoger zijn dan de breedte van de straat, of even hoog. Door deze inrichting blijft vervuilde lucht er gemakkelijk hangen.
Te weinig ventilatie “Het is de eerste keer dat street canyons zo gedetailleerd in kaart worden gebracht”, zegt Dimitri
Voordeckers. “Hiervoor hebben we een methode ontwikkeld waarmee we de breedte-hoogteverhouding kunnen berekenen, dit per straatsegment van vijf meter. Behalve in Antwerpen hebben we hetzelfde voor Londen en Parijs gedaan. Deze drie steden zijn immers even dichtbebouwd en ze hebben te maken met een vergelijkbare luchtvervuilingsgraad.”
Uit de street mapping is gebleken dat 83% van de straten die gelegen zijn tussen de Antwerpse Ring en de Schelde een breedte-hoogteverhouding hebben die lager is dan 1,4. “Concreet: de meerderheid van de straten in het centrum van Antwerpen zijn street canyons, met door hun lage breedte-hoogteverhouding een gebrek aan ventilatie. Hierdoor stapelt de luchtvervuiling er zich op. We hebben gemerkt dat die opeenstapeling zich vooral in de lagere delen voordoet, met een piek in de vervuilingswaarden net ter hoogte van de voetgangers. Door dit gebrek aan ventilatie zien we ook, en hiermee bevestigen we de eerdere resultaten van het CurieuzeNeu
ze-onderzoek, dat de pieken in de luchtvervuiling bijna even hoog zijn in drukke straten in de binnenstad waar achthonderd wagens per uur passeren als op de Ring met vijfduizend wagens per uur.”
De Turnhoutsebaan en de Plantin en Moretuslei in Borgerhout en de Quellinstraat in centrum Antwerpen vormen de top drie van street
canyons met de slechtste luchtkwaliteit. “Deze straten hebben een lage breedte-hoogteverhouding en ze slikken veel verkeer. De Turnhoutsebaan en de Plantin en Moretuslei staan ook nog eens loodrecht op de meest voorkomende, zuidwestelijke windrichting, waardoor ze ook slecht georienteerd zijn en dus nog sterker vervuild.”
Lage-emissiezone
“We hebben verder ook de straten opgelijst die ‘gevoelig’ zijn voor luchtvervuiling. De luchtkwaliteit in deze straten is momenteel niet problematisch, omdat ze minder druk zijn, maar door hun lage breedte-hoogteverhouding én slechte oriëntatie kan dat door veranderende omstandigheden wel problematisch worden. Ik denk aan de Haantjeslei of de Lange Leemstraat.”
Dimitri Voordeckers heeft verder ook een inschatting gemaakt van de lage-emissiezone. Als alle wagens aan de strengste euro-6-norm zouden voldoen, zal luchtkwaliteit verbeteren, maar mogelijks niet voldoende om tegemoet te komen aan de Europese norm. “Vanwege de vele street canyons heeft de lage-emissiezone niet het optimale effect. Toch is het beperken van uitstoot een goede eerste stap. Verder zijn ook stedenbouwkundige maatregelen nodig, zoals het variëren in de hoogte van de gebouwen. Hierdoor ontstaat turbulentie, die de zuivere lucht vanuit de hogere luchtlagen naar de street
canyons brengt.”
“Ook het maken van openingen in gevels, waardoor er permeabiliteit of doorstroming naar de achterliggende gebieden ontstaat, is zinvol. Dit kan bijvoorbeeld door ‘open’ poorten te installeren. Verder
blijkt dat luchtvervuiling zich concentreert onder luifels van terrassen, balkons en bus- of tramhaltes. Ook dit vraagt gedragsverandering en een andere aanpak in ontwerp. Op termijn zullen steden het voorbeeld volgen van Hongkong dat inzake stadsontwikkeling al langer richtlijnen oplegt voor een betere ventilatie.”
Dimitri Voordeckers
Onderzoeker stadsontwikkeling
“We hebben gemerkt dat FOTO RR de luchtvervuiling zich vooral opstapelt in de lagere delen, met een piek net ter hoogte van de voetgangers.”