“We hebben bewust voor openheid gekozen”

Viroloog STEVEN VAN GUCHT legt uit waarom België met 2.035 doden in top drie van zwaarst getroffen landen ter wereld staat

2.035 coronadoden zijn tot nu in ons land geteld. Daarmee stranden we wereldwijd als derde in de ranglijst van landen met de meeste doden per miljoen inwoners. Hoger dan bijvoorbeeld Duitsland, dat ‘maar’ 1.854 doden telt, of Nederland, waar er 2.101 overlijdens zijn. Nochtans allebei landen met veel meer inwoners. Zijn we dan echt zo slecht bezig? “Wij brengen gewoon heel veel cijfers in kaart”, zegt viroloog Steven Van Gucht.

Al meer dan een week staat ons land bij de toppers in een lijstje waar we liever niet zouden instaan. Qua aantal dodelijke slachtoffers per inwoners moeten we alleen Italië en Spanje laten voorgaan. Dinsdag steeg het aantal doden opnieuw fors en kregen we ook te horen dat er tussen 1 en 4 april in de Vlaamse rusthuizen nog eens 241 slachtoffers te betreuren vielen. Dat lijken grote aantallen, voor een land van onze bescheiden omvang. In Duitsland, Nederland en Frankrijk liggen die cijfers véél lager.

Zijn we echt zo slecht bezig in vergelijking met andere landen?

Steven Van Gucht: Het is nog niet het moment om te vergelijken. De rapportering tussen de verschillende landen verschilt enorm. Maar dat is een tijdelijk fenomeen: we worden allemaal tegelijk geconfronteerd met een enorme pandemie. Elk land activeert dan een eigen systeem van rapportering en dat verschilt overal. Na verloop van tijd zullen de juiste gegevens wel naar buiten gebracht worden.

Een van de redenen waarom we nu zo hoog staan, is dat wij heel veel in kaart brengen. Er zijn maar weinig landen die net als wij ook overlijdens buiten het ziekenhuis proberen te rapporteren, in woonzorgcentra. Het gaat dan om bevestigde coronagevallen, met een labotest, maar ook om mensen van wie we vermoeden dat ze het coronavirus hadden opgelopen. Wij proberen zo volledig mogelijk te zijn in onze rapportering en onze telling. Later zal alle informatie uitgesplitst worden: hoeveel doden zijn nu écht te wijten aan die infectie? Een veertiger die gezond was en in het ziekenhuis belandt, zullen we dan tellen als een Covid-dode. Een 90-jarige met andere aandoeningen is misschien een ander verhaal.

Je zou denken dat de Wereldgezondheidsorganisatie begin maart alle landen zou hebben gevraagd dezelfde gegevens door te sturen.

Dat is ook gebeurd. Maar de snelheid waarmee elk land alle gegevens kan leveren verschilt. Het gaat ook om heel gespecialiseerde informatie: overlijdens binnen het ziekenhuis, buiten het ziekenhuis, de medische toestand van de patiënten... Daarom is het nu nog veel te vroeg om die cijfers af te wegen tegen elkaar. Hier zal nog jaren inkt over vloeien.

Duitsland telt kankerpatiënten die bezwijken aan het virus bijvoorbeeld niet mee. Waarom geven wij zo veel informatie? Daardoor staan we wereldwijd in lijstjes als slechte leerling.

Elk land telt op zijn manier, maar meestal zijn landen met een goed gezondheidssysteem ook de landen die met veel cijfers naar buiten komen. Je hoort van andere – meestal verre – landen dat ze totaal niet getroffen zouden zijn, maar dat zullen we nog wel zien. Stilaan komen ook de cijfers van oversterfte naar buiten. Dat is het aantal doden dat in een normale periode niet gevallen zou zijn en waarvan je denkt dat je het aan corona kan toeschrijven. Bij ons sterven in deze periode normaal driehonderd mensen per dag, nu zijn het er meer dan honderd extra.

Maar als men er zich in het buitenland beter bij voelt dat ze lager in dit lijstje staan, mogen ze dat gerust doen. Wij hebben bewust gekozen om zo open en transparant mogelijk te communiceren. Als een journalist over enkele weken had ontdekt dat er in de rusthuizen nog honderden doden waren gevallen die niet waren opgenomen in de cijfers, dan hadden we ook een probleem gehad.

Cijfers geven soms houvast, maar eigenlijk mogen we ze nu niet gebruiken, zegt u. Hoe kunnen we weten of we goed bezig zijn?

De belasting van de ziekenhuizen. Dat is het enige wat je je als land zou kunnen verwijten. Het hoofddoel was van in het begin ervoor zorgen dat onze ziekenhuizen iedereen optimaal kunnen behandelen. Daar zijn we tot nu heel goed in geslaagd. Er is nog altijd ruime capaciteit, ook op intensieve zorg. De mensen die we kunnen redden, worden ook gered. Dat is waar je de aanpak achteraf op kunt beoordelen. Pas op: je kan alles goed doen en nog overstelpt raken, dat is nu eenmaal eigen aan een pandemie.

Of we snel genoeg hebben ingegrepen en of onze maatregelen streng genoeg waren, kunnen we op basis van die cijfers dus niet evalueren.

De aanpak was in heel Europa vrij gelijklopend. Daar hoeft België zich echt niet te verstoppen. Wij hebben snel en krachtig gereageerd. Als je cijfers hoog zijn, zegt dat ook iets over hoe hard je getroffen bent als land. Er zijn toevallig veel skiërs uit Italië teruggekeerd die besmet waren. We hadden enkele gevallen verwacht, maar niet dat het zo zou ontsteken. Ja, dan heb je pech. We konden toen niet veel sneller reageren.

Dat er gisterochtend nog eens 241 extra doden in woonzorgcentra werden gemeld, heeft de burger niet geruster gemaakt in de aanpak.

Er is, denk ik, maar één goeie houding: openheid. Maar dat betekent in een snel evoluerende situatie ook dat sommige informatie met horten en stoten verspreid wordt. Dat kan soms onrust veroorzaken, maar het gebeurt wel in alle openheid en transparantie.

Steven Van Gucht

Viroloog

“Elk land telt op zijn manier, maar meestal zijn landen met een goed gezondheidssysteem ook de landen die met veel cijfers naar buiten komen.”