De pioniersjaren van Sabena

Goed, de Nederlanders waren eerder, maar de geboorte van Sabena in 1923 was toch een stevige mijlpaal voor de Belgische luchtvaart. Maar al meteen het eerste jaar maakt de nationale luchtvaartmaatschappij verlies en dat zal (op enkele iets vettere jaren na) nagenoeg haar hele geschiedenis zo blijven. Tot Sabena in 2001 definitief de boeken toe moet doen. Een trieste primeur: het is de eerste nationale luchtvaartmaatschappij die overkop gaat.

Het was een ideetje van Georges Nélis, de eerste Belg met een militair vliegbrevet in de geschiedenis én de ‘vader van de Belgische luchtvaart’. Hij is gestationeerd in het Antwerpse Brasschaat, waar begin 1911 het allereerste militaire vliegveld van België is opgericht. Hij werkt zich op tot commandant van de basis. Maar hij wil meer.

Na de Eerste Wereldoorlog – en inmiddels verhuisd van Brasschaat naar het vliegveld van Evere – wil Nélis zich concentreren op de burgerluchtvaart. Met de steun van koning Albert richt hij in 1919 het SNETA op, om de mogelijkheden te onderzoeken. Het jaar ook waarin Nederland KLM oprichtte, de oudste nationale én nog steeds de oudste onder haar oorspronkelijke naam opererende luchtvaartmaatschappij ter wereld. Sabena volgde een kleine vier jaar later, op 23 mei 1923. De ‘Société Anonyme Belge d’Exploitation de la Navigation Aérienne’ is dan nog een klein bedrijfje, met 27 werknemers en een vloot van 14 toestellen. De eerste (vracht)vlucht gaat van Brussel naar het Britse Lympe, de eerste betaalde burgervlucht pas een jaar later, van Rotterdam naar Straatsburg via Brussel op 1 april 1924.

In dat eerste jaar werd al meteen verlies geboekt, maar Sabena groeit snel en speelt een pioniersrol in Afrika. In 1925 volgt de eerste vlucht richting zwarte continent, van Brussel naar het vliegveld N’Dolo in Leopoldstad (nu Kinshasa). Een stevige trip en niet alleen in afstand (zo’n 8.200 kilometer). De piloten vertrokken op 12 februari

1925 en bereikten na negen tussenstops en onnoemelijk veel problemen pas op 3 april Belgisch Congo. Liefst 51 dagen waren ze onderweg, waarvan 75 uur en 25 minuten in de lucht. Maar bon, Sabena vloog dus wél op Afrika, de start van een lange traditie. Sabena zal later nog een primeur krijgen: in

1956 bestelt ze als eerste Europese maatschappij twintig Boeing 707’s, de eerste en prestigieuze grote straalvliegtuigen. Sabena zal ze vanaf 1960 inzetten naar New York. Maar Sabena geeft te veel geld uit en verliest vanaf de jaren zeventig steeds meer glans door een aaneenrijging van financiële problemen, slechte saneringsoperaties, mislukte allianties en tientallen miljarden overheidsgeld wordt verspild. Gekoppeld aan een slecht imago – Sabena wordt synoniem voor ‘Such A Bad Experience Never Again’ – gaat het steeds sneller bergaf. Het nekschot komt in 2001, na de aanslagen op 9/11 en het vertrek van minderheidsaandeelhouder Swissair. De luchtvaartsector stort in, Sabena wordt op 7 november failliet verklaard. Meer dan 7.600 jobs sneuvelen, het grootste aantal ontslagen in de geschiedenis van België. Vandaag groeit de vrees dat corona wel eens het 9/11 voor opvolger Brussels Airlines (inmiddels zonder SN) zou kunnen worden.