Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Koning Filip: “In Congo werden geweld- en gruweldaden gepleegd en er werd leed veroorzaakt”
Eerste koning der Belgen die zich publiekelijk uitspreekt over verleden in Congo: brief aan president Tshisekedi
Wat zelfs voor de zestigste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid voor onmogelijk werd gehouden, is nu toch gebeurd. In een brief aan de Congolese president Felix Tshisekedi betuigt koning Filip zijn “diepste spijt” voor “de wonden uit het verleden”.
Filip is de eerste Belgische koning die zich uitspreekt over een van de zwarte bladzijden uit onze vaderlandse geschiedenis en die van zijn eigen familie.
Congo viert vandaag de zestigste verjaardag van zijn onafhankelijkheid. Naar aanleiding daarvan heeft koning Filip een brief geschreven aan president Félix Tshisekedi. Daarin veroordeelt hij de “geweld- en gruweldaden” en “vernederingen” uit het koloniale verleden. Zonder Leopold II bij naam te noemen, verwijst hij naar Congo-Vrijstaat (1885-1908), wat de tweede koning der Belgen als privébezit zag, en de daaropvolgende koloniale periode tot en met 1960.
Filip gebruikt geen enkele keer het woord ‘excuses’. Die kan hij zelf niet aanbieden, zeggen welingelichte bronnen. Die moeten “vanuit de natie” komen. Wel betuigt hij zijn “diepste spijt” als koning, het hoofd van de natie. En als mens, die wegens familiale redenen persoonlijk betrokken is. Want hij moet zijn betovergrootoom en een van zijn voorgangers veroordelen. Voor Filip is het zonder twijfel het lastigste wat hij in zijn zevenjarige regeerperiode al heeft gedaan.
Black Lives Matter
Het paleis en de regering stonden onder druk van de Belgische Black Lives Matter-beweging, die tegen 30 juni actie had gevraagd. Ze eiste de invoering van praktijktests tegen discriminatie, een strenger toezicht op de politiediensten en een educatieve uitleg naast standbeelden van Leopold II.
Filip schreef de brief nochtans niet naar aanleiding van de protesten van de jongste weken, aldus bronnen dicht bij de koning. Volgens hen speelde hij al véél langer met het idee om zich publiekelijk uit te spreken over het koloniale verleden. Dat gaat terug naar september vorig jaar, toen hij op het paleis de Congolese president Félix Tshisekedi ontving tijdens diens bezoek aan België. Filip werd op dat moment uitgenodigd om naar Kinshasa te reizen voor de viering daarvan.
Hoewel de festiviteiten zijn afgelast door de coronacrisis, vond Filip deze symbolische datum de perfecte aanleiding om de gruweldaden te benoemen en te erkennen. Hij hoopt de rust in het maatschappelijk debat te laten terugkeren. Het was ook de manier om er een boodschap aan te koppelen: hij strijdt mee tegen racisme in België. De koning gaat geregeld naar Molenbeek en wordt daar, maar ook in andere gemeenten, geconfronteerd met verhalen over discriminatie.
Zwijgen
Door de commotie rond Leopold II, wiens standbeelden en bustes de voorbije weken werden beklad, onthoofd, in brand gestoken en zelfs verwijderd, klonk de roep om erkenning van de koloniale wandaden almaar luider.
Lange tijd leek het dat Filip zou zwijgen, net als zijn vader Albert II dat deed in 2010 tijdens de vijftigste verjaardag van de Congolese onafhankelijkheid. Ook toen weerklonk een luide roep om excuses. Koning Boudewijn, onder wiens regeerperiode Congo onafhankelijk werd, heeft evenmin de wandaden van Leopold II veroordeeld. Het is dus een serieuze stap voor Filip om dat als eerste Belgische vorst te doen.
De koning mag zeggen wat hij denkt te moeten zeggen, maar moet altijd politiek gedekt zijn door de regering. De brief werd dus voor verzending voorgelegd aan premier Sophie Wilmès (MR). Zij heeft iedere letter gelezen en goedgekeurd. Zij wou gisteren nog niet reageren op de inhoud van de brief.
Premier Wilmès heeft iedere letter gelezen en goedgekeurd.