Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Zijn we bemiddelaars of aanstokers?”
Meer Europese sancties tegen Rusland en meer wapens voor Oekraïne. De westerse koers is duidelijk: een harde confrontatie met Poetin. Maar KU Leuvenhistoricus Idesbald Goddeeris pleit voor een andere aanpak. Water bij de westerse wijn, geen wapenleveringen meer en voluit kiezen voor de onderhandelingstafel. “Hoe langer we daarmee wachten, hoe meer slachtoffers er vallen.”
De Europese Commissie komt vandaag met een nieuw pakket sancties tegen Rusland. Het doel: na dit jaar geen druppel Russische olie meer importeren en Moskou zo miljarden doen bloeden. Iedereen in het Westen wil ook zware wapens leveren aan Oekraïne. De Amerikanen deden dat al voor vier miljard dollar. De Duitsers, lang bij de dichtste Europese vrienden van Moskou, sturen nu ook tanks. Washington en Londen dromen zelfs van het wegwerken van Vladimir Poetin. De neuzen staan in dezelfde richting: Poetin is zonder aanleiding zijn buurland binnengevallen, legt er hele steden plat en grossiert er in oorlogsmisdaden, dus is de tijd van praten voorbij.
En toch klinkt ook kritiek op die consensus. Idesbald Goddeeris, historicus aan de KU Leuven en expert Koude Oorlog, pleit ervoor om radicaal voor de onderhandelingstafel te kiezen. Ook als dat betekent dat je toegevingen moet doen aan het Kremlin. Hij wil stoppen met al die wapenleveringen en hij pleit voor begrip voor het Russische standpunt. Hij weet dat hij zich met die boodschap niet populair maakt. Maar hij kan wel uitleggen waarom hij ze uitdraagt. “Om te beginnen: de analyse dat Rusland zonder aanleiding Oekraïne is binnengevallen, vind ik niet juist. De Russen wilden absoluut niet dat Oekraïne zou aansluiten bij de NAVO. Volgens de Russen heeft de NAVO in 1990 beloofd dat dat nooit zou gebeuren en is die belofte verbroken toen vanaf 2008 wel de lidmaatschap in het vooruitzicht werd gesteld. Natuurlijk kun je discussiëren over wat die westerse belofte precies inhield, maar zo voelt Moskou het wel aan. En ja, ik wil proberen begrip op te brengen voor dat aanvoelen.”
Koffie met Poetin
Maar begrip is geen sympathie, Goddeeris wil niet dat iemand hem zou wegzetten als een Poetinsupporter. “Ik zou ook liever hebben dat die man van de macht verdwijnt. En ik veroordeel elk van zijn oorlogsmisdaden. Alleen moet je ooit onderhandelen. En hoe langer je daarmee wacht, hoe meer slachtoffers er vallen. Hoe meer wapens je levert, hoe meer slachtoffers er vallen. En hoe meer redenen je Poetin geeft om verder te escaleren.”
Is dat niet heel naïef? De gedachte dat alles wel goed komt als je koffie gaat drinken met Poetin? Het beeld pikeert hem licht. “Ik zeg niet dat we koffie moeten gaan drinken. Ik zeg dat ik stemmen mis, zowel binnen België als internationaal, die pleiten voor iets anders dan confrontatie. Ik wil diplomaten die naar Moskou gaan met een duidelijk mandaat en engagement om de oorlog te beëindigen. Wees gerust: ginder zoeken ze ook een uitweg. Is het naïef om dat te denken? Ik vind het naïever om te denken dat we met wapens de Russen kunnen wegjagen uit Oekraïne. Zelfs Alexei Navalny, de grote Poetincriticus, zou de Krim niet teruggeven. Dus wéét je: je moet onderhandelen. En iedereen zal toegevingen moeten doen.”
Het stoort Goddeeris dat de Oekraïense president Volodimir Zelenski wel bereid lijkt tot toegevingen, met name een Oekraïense neutraliteit, maar dat Washington en Londen oorlogszuchtiger klinken dan Kiev. “Dan vraag ik me af: zijn wij bemiddelaars of aanstokers? Joe Biden en Boris Johnson willen hun eigen politieke positie versterken, internationaal en in hun eigen land. Hun wapenleveringen leveren geld op. Denken dat het hen er alleen maar om gaat om de Oekraïners te helpen, lijkt mij kortzichtig.”
Westerse blik
Ook in zijn eigen vakgroep aan de universiteit is niet iedereen het met hem eens. “Vorige week had ik nog een discussie met een Vlaamse, een Congolese, een Indiase en een Colombiaanse onderzoeker. De Vlaamse was het meest kritisch voor mijn standpunt. Ik wil maar zeggen: onze westerse blik is niet de enige en die is ook niet zaligmakend. Ik wil oog hebben voor andere visies, zonder ze daarom goed te keuren. Empathie, dialoog, de-escalatie: dat zijn toch waarden waar we ons achter moeten kunnen scharen. Elke oorlogsmisdaad in Oekraïne is verschrikkelijk. Maar dat ze plaatsvinden, is juist een reden om deze oorlog zo snel mogelijk tot een einde te brengen.”
Idesbald Goddeeris
Historicus aan KU Leuven
“De Russen zoeken ook een uitweg. Is het naïef om dat te denken? Ik vind het naïever om te denken dat we hen met wapens kunnen wegjagen uit Oekraïne.”