Na 50 jaar dreigt recht op abortus te verdwijnen

Amerikaanse Hooggerechtshof wil vonnis terugschroeven, blijkt uit gelekt document

Het recht op abortus staat in de Verenigde Staten op de helling. Dat blijkt uit de gelekte kladversie van een uitspraak van het Amerikaanse Hooggerechtshof. Er is gestemd om het vonnis in de beruchte zaak Roe vs. Wade terug te draaien, en dat kan verstrekkende gevolgen hebben. Ook het lek zelf is ongezien.

Het protest is luid, de verontwaardiging groot. Met één pennentrek komt binnenkort mogelijk een einde aan bijna vijftig jaar abortusrecht in de Verenigde Staten. In 1973 was het een uitspraak van het Hooggerechtshof in de beruchte zaak Roe vs. Wade die abortus legaal maakte in de VS, maar nu wil hetzelfde Hof die uitspraak weer terugdraaien. Dat staat althans te lezen in een document van 98 pagina’s op nieuwswebsite Politico.

Het gaat om de eerste versie van een advies van het Hof, geschreven door de conservatieve rechter Samuel Alito in februari. Een meerderheid van het Hooggerechtshof heeft gestemd tegen het behoud van Roe vs. Wade, zo luidt het. “Abortus is geen zaak die door rechters moet worden beslecht, maar door politici. Het is tijd dat we de grondwet volgen en de kwestie teruggeven aan verkozen vertegenwoordigers.”

Er is geen reden om te twijfelen aan de echtheid van het document. De structuur, de lengte, het woordgebruik en zelfs het lettertype: uit alles blijkt dat het authentiek is. Dat is opmerkelijk, want het is zo goed als de eerste keer in de geschiedenis van het Hooggerechtshof dat een kladversie van een advies uitlekt terwijl de zaak nog hangende is.

Levensvatbaar

De impact van de woorden is groot. De negen opperrechters – momenteel zes conservatieve en drie progressieve – vormen samen de hoogste federale rechtbank. Ze staan in voor de ultieme toets van de wettelijkheid van een wet en buigen zich veelal over zaken in beroep. In het arrest uit 1973 oordeelden ze dat abortus een privéaangelegenheid is en dat staten vrouwen het recht erop niet kunnen ontzeggen. In 1992 volgde een verduidelijking dat het recht geldt zolang de foetus niet levensvatbaar is – dus tot 22 à 24 weken zwangerschap.

Conservatief Amerika probeert die uitspraken al decennialang ongedaan te maken, door telkens opnieuw antiabortuswetgeving op te stellen. Zo buigt het Hooggerechtshof zich momenteel over de grondwettelijkheid van de antiabortuswet van de staat Mississippi uit 2018. Door dat debat, werd ook de legitimiteit van

Herman Matthijs

Roe vs. Wade als precedent herbekeken, en het nieuwe advies is daar een uitloper van. Als de beslissing ook finaal wordt, dan heeft dat verstrekkende gevolgen.

Levenslange celstraf

In dat geval staat het de staten zelf vrij om te kiezen hoe ze omgaan met abortus. In meer dan twee dozijn conservatieve staten liggen al wetten klaar om de praktijk illegaal te maken. In Texas werd vorig najaar nog een strenge wet ingevoerd die abortus verbiedt vanaf zes weken zwangerschap – een wet die nog niet is voorgelegd aan het Hooggerechtshof. Maar er ligt ook nóg strengere wetgeving klaar die van kracht wordt dertig dagen na een mogelijk terugdraaien van Roe vs. Wade. In dat geval wordt abortus in de staat helemaal illegaal, tenzij om het leven van de moeder te redden. Dokters die er toch een uitvoeren, riskeren dan een levenslange gevangenisstraf.

“Ik schat dat de helft van de staten abortus zal verbieden”, zegt Amerikakenner Herman Matthijs (VUB). “Onverwacht wordt abortus weer een kwestie die een rol zal spelen bij de verkiezingen in november.” Een gevolg van het conservatieve overwicht van het Hof. “De meerderheid van het Hof is bovendien katholiek, net als een meerderheid van de Hispanics, de snelst groeiende bevolkingsgroep. President Joe Biden is zelf ook katholiek. De vraag is wat hij hiermee gaat doen.”

Niet meer veilig

Nog een andere vraag is wie het document lekte. Politico heeft het over “iemand dicht bij het Hof”. Volgens de ene gaat het om een medewerker van een progressieve rechter die hoopt dat de publieke verontwaardiging de beslissing nog ongedaan kan maken. “Het lijkt me logisch dat het lek uit die hoek komt”, zegt ook Matthijs. Volgens anderen is het rechter Samuel Alito zelf, die twijfelende medestanders onder druk wil zetten. “Of het lek zou bedoeld kunnen zijn om iedereen voor te bereiden op de aardverschuiving die eraan komt en de klap nu al te verzachten”, zegt Richard Hasen, professor aan de University of California, aan

New York Times.

The

Het nieuws zorgde alvast voor een spontaan protest op de trappen van het Hooggerechtshof. Activisten en politici tegen abortus reageerden met gejuich. Toch zal een verbod abortus niet tegenhouden, zegt Cecile Richards, de vroegere voorzitter van de ngo Planned Parenthood. “Het zal er alleen maar voor zorgen dat vrouwen in dit land niet langer veilig zijn.”

Voor het zover is, moet er nog een officiële beslissing komen van het Hooggerechtshof. En er volgt sowieso ook een onderzoek naar het perslek. Opperrechter John Roberts was niet te spreken over het “ongehoorde voorval” en beval de marshal van het Hooggerechtshof de zaak te bekijken.