“Toen het lichaam van Jürgen Conings werd gevonden, gingen onze mensen met explosievenhonden ter plaatse om mogelijke boobytraps op te sporen.”

Het Russische leger laat in Oekraïne niet alleen menselijk leed achter. Zelfs als Poetin zijn troepen vandaag zou terugtrekken, zal het de Oekraïners nog jaren vergen om het land opnieuw te bouwen. Zoals bij elk groot conflict blijven er ook massa’s landmijnen zitten in de Oekraïense bodem. Daar zijn gewone burgers het slachtoffer van. Ook voor boeren wordt het bewerken van akkers levensgevaarlijk. Wanneer ze met hun tractoren en eggen over zware springtuigen rijden, dreigen ze immers de lucht in te gaan. De risico’s hebben zelfs gevolgen voor de wereldgraanprijs, want daardoor kan er aanzienlijk minder land bewerkt worden en wordt dus minder graan geoogst. Om de duizenden Russische landmijnen en niet-ontplofte springtuigen op te sporen, doet het Oekraïense leger een beroep op explosievenhonden. Onder de deskundige begeleiding van hun baasjes snuffelen ze naar het levensgevaarlijke oorlogstuig. Intussen groeide één van hen, de jackrussellterriër Patron, uit tot een nationale held. Beelden van het heldhaftige beestje gingen intussen de hele wereld rond. Op veel foto’s is hij actief aan het snuffelen, maar intussen verschijnen er ook cartoons waarin hij symbolisch tegen een Russische bom plast. Het beestje is zelfs al in knuffelvorm verkrijgbaar.

Levens redden

Een Oekraïense explosievenhond, de jackrussellterriër Patron, groeide uit tot een nationale held.

honden ter plaatse om mogelijke boobytraps op te sporen rond of op het stoffelijk overschot. Dergelijke situaties zien we bijvoorbeeld ook in Oekraïne.”

Vliegtuig

Als directeur van de Directie Hondensteun leidt Vandaele de opleiding en certificering van ’s lands slimste honden in goede banen.

“We leiden zowel passieve als actieve explosievenhonden op. De passieve zoeken naar explosieven op mensen. Actieve explosievenhonden, zoals Patron in Oekraïne, wijzen aan waar explosieven zich mogelijk in ruimtes of op voorwerpen bevinden. Door stokstijf te bevriezen, te gaan zitten of te blaffen, waarschuwen ze hun begeleider wanneer ze de geur van bepaalde springstoffen oppikken.”

De Directie Hondensteun beschikt daarvoor niet alleen over de nodige kennis, maar ook over een indrukwekkende infrastructuur. In het opleidingscentrum van de federale politie kunnen trainers en hun honden zich uitleven in hangars die zijn verbouwd tot levensechte decors waarin de explosievenhonden tijdens hun politiecarrière zullen terechtkomen. Een bagagehal, een distributiecentrum voor post en pakjes, en zelfs een omgebouwde Fokker 50 – een passagiersvliegtuig – wordt gebruikt om de trainingen zo echt mogelijk te doen lijken. “Dat is nodig, aangezien niet alle honden even goed functioneren in zulke uitdagende omgevingen”, benadrukt Vandaele. “Zelfs een gladde luchthavenvloer kan zo’n hond al uit zijn mentale evenwicht brengen. Daarom houden we tijdens de training uitgebreid rekening met alle mogelijke omstandigheden waarin de honden zullen werken.”

Niet elke hond is geschikt voor de moeilijke job. Wanneer de dieren 1 jaar oud zijn, gaan de begeleiders na of ze stressbestendig zijn in verschillende

situaties en omgevingen. Vreemde ruimtes of gladde vloeren mogen zeker geen probleem vormen. Viervoeters die deze eerste selectie doorstaan, mogen vervolgens beginnen aan hun opleiding. Die duurt 760 uur, gespreid over één jaar. Daarbij leren ze nauw samenwerken met de begeleider en leren ze commando’s opvolgen. Daarnaast moeten ze natuurlijk de geur van honderden explosieven leren kennen. “Dat werkt een beetje zoals bij pasta”, vertelt Rolf, hoofd van het explosieventeam. “Veel explosieven hebben dezelfde basis, maar een andere ‘saus’. Door de honden bepaalde basisgeuren aan te leren, kunnen ze honderden soorten springstoffen herkennen.”

Hond van 50.000 dollar

“De nood aan explosievenhonden groeide na de aanslagen van 11 september in New York”, vult Vandaele aan. “Terroristische dreigingen in het Westen waren toen plots weer veel realistischer. Eerst keek de regering naar het aankopen van opgeleide explosievenhonden uit het buitenland, maar die zijn enorm duur. In de Verenigde Staten tel je makkelijk 50.000 dollar neer voor een dier met dergelijke kwalificaties. In plaats van ze aan te kopen, besliste de regering toen om de Directie Hondensteun met bijhorend opleidingscentrum onder te brengen bij de federale politie.” In 2005 opende niemand minder dan prins Laurent het huidige gebouw in Linter.

Daar werkt men enerzijds met aangekochte pups die tot hun eerste verjaardag bij een gastgezin verblijven. Daarnaast kijkt de politie nu ook naar de mogelijkheden om zelf honden te kweken. “Dat heeft te maken met concurrentie van privébedrijven en buitenlandse politiediensten”, verduidelijkt Vandaele. “Die kapen vaak voor onze neus geschikte pups weg. Als we ze zelf kweken, zijn we zeker

van zowel het aanbod, als van de stamboom van onze dieren.” Het gaat trouwens niet steevast om Mechelse herders, die velen vereenzelvigen met politiewerk, maar onder andere ook om labradors, colli’s of spaniëls. “Voor specifieke taken werken we met specifieke rassen”, verduidelijkt Vandaele. “Zo zullen we eerder honden met een zachtaardig imago inzetten voor het besnuffelen van mensen, zoals bijvoorbeeld labradors.”

Laser en drone

Ongeacht het ras hebben de begeleiders een heel hechte band met hun dierlijke collega’s. Dat bevestigt ook Rolf, hoofd van het explosieventeam. Samen met zijn bordercollie Qody speurt hij in het hele land naar explosieven. Leden van zijn team waren erbij toen het lichaam van Jürgen Conings werd ontdekt. “Dat was een zenuwslopend moment”, vertelt Rolf.

“We wisten immers dat Conings zware munitie bij zich had die tegen ons kon gebruikt worden. Bij de ontdekking van zijn stoffelijk overschot liepen zowel mijn collega als zijn hond een groot risico.” Gelukkig bestaat het grootste deel van hun opdracht uit dagelijkse preventie zonder directe dreiging. Samen gaan ze bijna elke dag op pad, wat een werkhond als Qody ook echt nodig heeft. Bij grote evenementen over het hele land besnuffelt hij de sites tot in de kleinste puntjes. Podia, tribunes, zitjes en standen … Geen enkel zomerfestival is veilig zonder dat er een federale politiehond het terrein heeft goedgekeurd. Als er een schietpartij is geweest, komen de honden ter plaatse om naar achtergebleven wapens of kogelhulzen te zoeken. Bovenop preventie lossen ze dus ook misdrijven op. Tijdens Rolfs demonstratie blijkt Qody een heel veelzijdige hond. Zonder al te veel moeite haalt hij dozen en koffers met springstoffen moeiteloos uit de grote hoop. “Tegenwoordig zijn er ook meer plastic koffers”, vertelt Rolf. “Qody weet heel goed aan welke stukjes van de koffer hij moet snuffelen. Aan de ritssluiting is de geur van explosieven bijvoorbeeld makkelijker waar te nemen.” Echt indrukwekkend wordt het wanneer Rolf en Qody een verdacht voertuig lokaliseren. Vanop veilige afstand richt Rolf een laser op het voertuig. Zo weet Qody meteen waar hij moet gaan zoeken. Tegelijk stuurt een collega zijn drone met een camera de lucht in en bekijkt hij elke beweging die Qody maakt. Zo weet het team exact waar de mogelijke explosieven zich bevinden. Met die informatie kan ontmijningsdienst DOVO dan aan de slag om het springtuig onschadelijk te maken.

De meeste steden en lokale politiediensten doen voor zulke opdrachten