Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“We gaan op zoek naar de Stem van den Berm”
Verhoogde spoorweg bestaat 100 jaar en krijgt dynamische toekomst
Sinds een eeuw loopt Den Berm, de groene voormalige spoorwegberm, vanuit Wilrijk dwars door Mortsel. Gebermte viert dit zaterdag en de volgende jaren door cultuur en recreatie te combineren met deze oase van rust midden in de stad. “We willen deze natuur een toekomst geven in een stedelijke omgeving.”
Den Berm strekt zich uit van de Prins Boudewijnlaan in Wilrijk tot aan Klein Zwitserland in Mortsel en is goed voor 3,2 kilometer. Het is een groene recreatiezone voor wandelaars en joggers. Van 1923 tot 1970 reden er treinen over dit verhoogd traject. Zo werd het eerste deel van aan de Prins Boudewijnlaan tot aan Mortsel Oude God tussen 1920 en 1922 opgehoogd. Een jaar later reden de eerste treinen over de spoorwegberm.
Vlak naast de berm reden al veel langer treinen. “In 1878 werd begonnen met de bouw van een spoorlijn om de forten rond Antwerpen met elkaar te verbinden”, vertelt Marc Van Noey van de Mortselse heemkundige kring. “Later zouden deze sporen dienst doen voor goederen- en passagiersvervoer met aansluiting op de oudste lijn van België, van Antwerpen over Brussel naar Charleroi. Deze lijnen zorgden voor veel slagbomen terwijl er ook bareelwachters nodig waren. Dit kostte geld en tijd. Het aanleggen van bermen met bruggen bood oplossingen.”
De bekendste brug werd waarschijnlijk de IJzerenwegbrug waar de Antwerpsestraat en de Krijgsbaan elkaar kruisen. “Pas nadat deze brug er was gelegd, rond 1922, kon vanaf 27 september 1923 de tramlijn vanuit Berchem naar het Gemeenteplein van Mortsel rijden. De eerste tramlijn naar Mortsel was lijn 7.”
Klein Zwitserland
In 1934 kreeg de berm zijn verlengstuk om een aansluiting te kunnen maken richting de IJzeren Rijn en richting Lier. Door de aanleg van deze verschillende verbindingen ontstond een heuvelachtige omgeving die nu Klein Zwitserland heet. Sinds 2020 is dat een erkend natuurgebied.
“Ik vermoed dat deze benaming van kinderen komt. Jongeren uit Mortsel gingen er spelen en BMX rijden. Die heuvels hebben mis
Bart Pluym
schien een diepe indruk op hen achtergelaten.”
Tussen 1968 en 1970 werden de spoorwegactiviteiten afgebouwd. “Heel snel daarna, in de periode 1972-1973, werden de bermen en Klein Zwitserland ontmanteld”, geeft Marc nog mee. Sindsdien ontwikkelde de natuur zich op Den Berm. Zes jaar geleden ontstond het gemeenschapsinitiatief Gebermte om samen met partners als de Stad Mortsel, de provincie Antwerpen, het district Wilrijk, de KU Leuven, Natuurpunt en het Agentschap Natuur en Bos een ecologische toekomstvisie uit te tekenen.
Bedreiging
Het veiligstellen van Den Berm verloopt sinds de jaren zeventig niet altijd even makkelijk, zegt Bart Pluym van Gebermte. “Tot 2017 kwam de toekomst van Den Berm in het gedrang door plannen van de Vlaamse overheid om de Krijgsbaan (R11) op te schalen. De laatste keer ging het om de R11bis, maar er ontstond altijd veel protest. Ook nu is er een stukje berm bedreigd door de voorziene heraanleg van het kruispunt Prins Boudewijnlaan-Frans Van Dunlaan in Wilrijk.”
Toch merkt Gebermte dat bepaalde visies geleidelijk veranderen. “Het Agentschap Natuur en Bos wil sinds 2020 vernieuwing brengen in hoe er naar natuur en onze omgeving wordt gekeken. Het wil nagaan hoe we natuur een plaats kunnen geven in stedelijke omgevingen. Met Gebermte werken we hier graag aan mee.”
Gespreid over drie jaar, van 2022 tot 2024, wil Gebermte de bermen zichtbaar maken als
waardevolle natuur.
iwww.gebermte.be
ptstukken Groen in de stad
stedelijke
“Het belang van groen in een stedelijke omgeving is heel groot. Dankzij Den Berm kunnen wandelaars een hele dag ontspannen door de regio trekken. Denk aan een vertrek aan de Wilrijkse parken om via Den Berm met tussenstops in de Forten van Edegem en Mortsel over Klein Zwitserland tot in Borsbeek te gaan”, vult Christophe Batens van Gebermte aan. Bart Pluym: “Het is interessant om Den Berm als een trage weg te bekijken die in de toekomst deel uitmaakt van een groter wandelnetwerk. Onlangs zei iemand me nog dat een het ideaal pad is als onderdeel van een GRroute.”
De afgelopen weken ging Gebermte met kunstenaars, dichters en liefhebbers geregeld op pad langs het natuurlint om op zoek te gaan naar
Zaterdag volgt het slotevenement van dit voorjaar. Vanaf 15u is iedereen welkom voor een culturele activiteit met poëzie, muziek, tentoonstellingen, vertellingen en een figurentheater in en rond Den Berm aan de Jozef Hermanslei.
Gebermte
“Tot 2017 kwam de toekomst van Den Berm in het gedrang door plannen om de Krijgsbaan op te schalen. De laatste keer ging het om de R11 bis, maar er ontstond altijd protest. Ook nu is een stukje berm bedreigd in Wilrijk.”
De Stem van Den Berm.