Gazet van Antwerpen Stad en Rand
Er wordt tenminste weer gepraat
Voor het eerst sinds het begin van de oorlog in Oekraïne hebben de stafchefs van het Amerikaanse en Russische leger met elkaar getelefoneerd. Ze hadden het over “veiligheidskwesties”, zo zegt het Pentagon. “Gezien de grote spanningen tussen beide landen, zijn deze gesprekken zeker betekenisvol.”
De exacte inhoud van hun gesprek houden Mark Milley en Valeri Gerasimov – die dus wel degelijk nog in het zadel zit, ondanks eerdere geruchten dat hij afgedankt zou zijn door Poetin – voorlopig nog angstvallig geheim. De woordvoerder van Milley zei dat “een aantal veiligheidskwesties” besproken is, terwijl in het Kremlin te horen was dat het ging om “onderwerpen die voor beide partijen van belang zijn”. De twee besloten volgens hun woordvoerders in samenspraak dat ze niet meer zouden prijsgeven.
Het was de eerste keer sinds 24 februari, de dag waarop het Russische leger de oorlog in Oekraïne begon, dat de twee met elkaar spraken. Vorige vrijdag vond ook voor het eerst sinds de inval een telefonisch gesprek plaats tussen Lloyd Austin en Sergej Sjojgoe, de Amerikaanse en Russische ministers van Defensie. Daarvan weten we dat de VS in het gesprek aanstuurde op meer communicatie en een staakt-hetvuren in Oekraïne.
Lijnen blijven open
Volgens kenners is het belangrijk dat de VS en Rusland weer met elkaar praten. Het Westen is niet rechtstreeks betrokken bij de oorlog, maar wel onrechtstreeks, door wapens te leveren aan Oekraïne en financiële sancties op te leggen aan Rusland. De vrees voor een verdere escalatie, met in de ergste scenario’s zelfs een wereldoorlog en een nucleair conflict, blijft daarom aanwezig. “Maar het is net om die verdere escalatie te vermijden dat dit telefoontje plaatsgevonden heeft”, zegt professor internationale betrekkingen Sven Biscop (Ugent). “Het is belangrijk dat die kanalen tussen Moskou en Washington open blijven en gebruikt worden. Dan kun je signaleren wat je gaat doen en – vooral – wat je niet gaat doen. Bijvoorbeeld dat je niet rechtstreeks tussenbeide gaat komen. De gesprekken zijn daarom zeker betekenisvol, al helemaal gezien de grote spanningen tussen beide landen en de grote retoriek die al gebruikt is.” Oud-kolonel Roger Housen nam sinds het nieuws over de gesprekken contact op met een bron in de VS. “Mogelijk hebben ze het gehad over Finland en Zweden die bij de NAVO willen”, zegt Housen. “En dan in het bijzonder de Russische bezorgdheid dat er Navowapensystemen langs de Finse grens zouden komen. Misschien heeft Milley daar geruststellende signalen gegeven. Het kan ook gegaan zijn over de westerse wapenleveringen, want Oekraïne heeft de VS gevraagd om Himars (extreem krachtige raketlanceerders waarmee ze doelwitten in Rusland zouden kunnen bestoken, red.) te leveren. Washington twijfelt, en Gerasimov zou gezegd kunnen hebben dat Rusland daar wel een probleem mee zou hebben.”
Mechanismen en rode lijnen
Het meest waarschijnlijk is dat de twee ook gesproken hebben over mechanismen en rode lijnen.
“De Amerikanen zouden gevraagd kunnen hebben om geen vliegtuigen boven de Baltische staten te laten vliegen, want het zou altijd kunnen dat er per ongeluk een neergeschoten wordt. Volgens mij hebben dergelijke gesprekken vooral als doel om de krijtlijnen vast te leggen en duidelijk te maken hoe gehandeld moet worden als iemand zich bedreigd voelt of er een incident is.” Minder waarschijnlijk is dat de stafchefs gepraat hebben over een einde van de oorlog of een staakthet-vuren. “Dat zijn gesprekken die op politiek niveau gebeuren”, zegt Housen. Volgens Biscop bestaat de kans dat zulke gesprekken nog komen. “Ik denk dat Rusland nog steeds een diplomatiek akkoord wil. Als het vindt dat het genoeg grondgebied veroverd heeft, zal het dat graag in een akkoord geschreven zien. Maar dat is een ander soort gesprekken dan die tussen de legerleiding.”