“Door de hoge subsidiëring zijn we als consument vergeten hoeveel een huishoudhulp eigenlijk echt kost.”

De dienstencheque moet duurder worden voor de consument, daarover zijn economen, vakbonden en dienstenchequebedrijven het eens. Dat klinkt niet populair in deze tijden van drastische prijsstijgingen. Maar als de dienstencheque niet duurder wordt, of als de fiscale aftrek niet wordt verlaagd of geschrapt, blijven we als maatschappij aanvaarden dat huishoudhulpen zwaar worden onderbetaald.

Er wordt al maandenlang gesproken over de inflatie. In een jaar tijd zijn de gemiddelde prijzen in België met 8,3% gestegen. Er zijn werkende mensen die hun vakantie dit jaar door al die stijgende kosten noodgedwongen uitstellen. En die in de supermarkt goed moeten opletten wat ze kopen, om de rekening betaalbaar te houden. Een pleidooi voor duurdere dienstencheques kan dus een beetje ongelukkig overkomen. Maar eigenlijk bestaat er geen slechte timing om een groot onrecht weg te werken. De vakbonden van de huishoudhulpen strijden nu al sinds september vorig jaar voor een degelijke loonsverhoging en vooral een volledige betaling van hun verplaatsingskosten. Vandaag moeten veel poets- en strijkhulpen een deel van die verplaatsingskosten van de ene naar de andere klant zelf betalen. In februari sprak ik met een poetshulp die elke week

10 euro parkeerkosten uit eigen zak moest ophoesten. Ook telefoontjes met haar klanten waren voor eigen rekening. En het loon zelf is niet om over naar huis te schrijven. Een huishoudhulp vertelde me dat ze 32 uur per week werkt en daar

1.300 euro netto per maand mee verdient. Dat is niet veel.

1 op de 3 verlieslatend

Het is de verantwoordelijkheid van de dienstenchequebedrijven om hun personeel deftig te betalen. Maar uit een analyse van het overheidsdepartement Werk en Sociale Economie, die voor de uitbraak van de coronacrisis werd gedaan, blijkt dat 32% van de dienstenchequebedrijven verlies maakt. In een normale economische wereld kunnen bedrijven hun prijzen voor de consument verhogen, zodat ze genoeg geld hebben om bijvoorbeeld hun werknemers te vergoeden. Maar dienstenchequebedrijven mogen de prijs voor een dienstencheque niet op eigen initiatief verhogen. Dat is de taak van de Vlaamse overheid. De regering talmt nu al jaren om deze onpopulaire maatregel te nemen. De prijs van een uur huishoudhulp ligt sinds 2014 vast op 9 euro. In acht jaar tijd is de prijs van een poets- en strijkbeurt dus met nul eurocent gestegen.

Nergens zoveel subsidies

Eigenlijk kost een dienstencheque zelfs maar 7,2 euro, omdat we 20% van de kosten voor die dienstencheques kunnen aftrekken van onze belastingbrief. Dat belastingvoordeel was tot 2020 zelfs nog 30%. Het voordeel is dus al een beetje teruggeschroefd, maar dat is peanuts. Bovendien ging het geld dat die lagere belastingaftrek de overheid opleverde, niet naar de poetshulpen of de sector zelf.

Uit een studie van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) blijkt dat geen enkel ander land poetshulpen zo zwaar subsidieert als België. Een dienstenchequebedrijf krijgt per cheque, dus per uur huishoudhulp, 23 euro. Daarvan wordt dus maar 9 euro door de consument betaald. “In Finland kost zo’n uur huishoudhulp bijvoorbeeld 25 tot 30 euro”, zegt econoom Ive Marx (Universiteit Antwerpen). “Door de hoge subsidiëring zijn we als consument vergeten hoeveel een huishoudhulp eigenlijk echt kost.”

Fiscale aftrekbaarheid afschaffen

Het is opvallend dat zowat iedereen het erover eens is dat dienstencheques te goedkoop zijn. Om te beginnen: de econoom. “Een dienstencheque is inderdaad te goedkoop”, zegt Ive Marx. “We beseffen niet meer wat voor een vreemd instrument die dienstencheques zijn. Als ik over die subsidiëring spreek met collega’s in het buitenland, kunnen ze hun oren nauwelijks geloven. Je zou voor zo’n dienstencheque gerust 1, 2 of zelfs 3 euro meer mogen vragen. De prijzen stijgen nu eenmaal, dus moet dat ook voor dienstencheques gelden.”

Ook Kris Vanautgaerden, nationaal secretaris van de christelijke vakbond ACV, is voorstander van duurdere cheques. “Ik zou in een eerste stap de fiscale aftrekbaarheid van de dienstencheque afschaffen”, zegt hij. “De overheid moet dan minder belastingen terugbetalen aan de consument. Dat vrijgekomen geld kan dan naar de sector gaan en worden gebruikt om de loon- en arbeidsvoorwaarden van de huishoudhulpen grondig te verbeteren. In een tweede stap kan je die 9 euro per dienstencheque indexeren, dus laten meestijgen met de inflatie, zoals dat ook voor andere producten het geval is.”

Vanautgaerden voegt er wel aan toe dat het ene dienstenchequebedrijf zijn poetshulpen beter behandelt dan het andere. “De overheid zou bedrijven die goede loon- en arbeidsvoorwaarden aanbieden, meer subsidies kunnen geven, en andere minder. Nu zijn er soms uitwassen, zoals een dienstenchequebedrijf dat zijn omkaderingspersoneel meeneemt op teambuilding naar Turkije, terwijl de poetshulpen van dat bedrijf onderbetaald worden.”

“Er is te weinig geld”

Ook Federgon, de sectorfederatie die 160 dienstenchequebedrijven in België vertegenwoordigt, wil dat de cheque duurder wordt. “Het is hallucinant dat er geen politieke bereidheid is om de cheque te indexeren”, zegt CEO Ann Cattelain. “Wij willen onze huishoudhulpen een loonopslag geven en de verplaatsingsonkosten beter vergoeden. Daarover hebben wij de vakbonden een voorstel gedaan. Maar het punt is dat er te weinig geld is om aan alle vragen van de vakbonden te voldoen.”

De slotsom is duidelijk: onze huishoudhulpen zijn te goedkoop. Het gevaar dat er door een prijsverhoging van de dienstencheque meer zwartwerk zal ontstaan, lijkt klein. “Zwartwerk begint pas interessant te worden vanaf 12 euro per uur”, zegt een vakbondsman. Iemand die in het zwart werkt, zal bijvoorbeeld niet zelf zijn of haar verplaatsingskosten willen betalen.

Er zijn dus genoeg goede argumenten om de prijs van een dienstencheque te laten stijgen. Dat is ook een kwestie van respect. De meer dan 90.000 huishoudhulpen in Vlaanderen leveren belangrijk werk. Het wordt hoog tijd dat ze daar een rechtvaardig loon voor krijgen.