“Ik vrees dat dit niet rooskleurig eindigt, maar we moeten ons verweren”

Honderd illegale weekendchalets en constructies moeten wijken voor natuurherstel

De afdeling Handhaving van het Departement Omgeving is bezig met een traject om de natuur in de riviervalleien te herstellen. Veertig eigenaars van chalets, vijvers en koterijen in de Vallei van de Kleine Nete in Retie en Kasterlee moeten hun percelen vrijmaken en illegale constructies weghalen. In onder andere Zandhoven en Ranst staat het traject al verder, daar gaat het om zestig dossiers. Als de eigenaars hun goed niet weghalen of verkopen aan Agentschap Natuur en Bos worden ze in de burgerlijke rechtbank verwacht. “Die mensen hebben ook rechten”, neemt Jacques Bourgeois van het Nationaal Komitee van Weekendverblijvers en Vaste Bewoners vzw het voor hen op.

De eigenaars van de ‘constructies’ in Vallei van bovenlopen van de Kleine Nete in Retie en Kasterlee kregen enkele maanden geleden bezoek van inspecteurs van de afdeling Handhaving van het Departement Omgeving. Vervolgens vielen er zo’n veertig aanmaningen in de bus. “Met deze aanmaning worden eigenaars erop gewezen dat er zich op hun percelen constructies, verhardingen en reliëfwijzigingen bevinden waarvoor ze geen vergunning hebben”, zegt Ann Heylens van het Departement Omgeving.

“Deze percelen liggen in ruimtelijk kwetsbaar gebied, het gaat zowel om natuurgebied, volgens het gewestplan, als Grote Eenheid Natuur, volgens het Vlaams Ecologisch Netwerk én daarenboven is het ook gelegen in het Natura2000-netwerk. Het handhavingstraject gebeurt in overleg met de Vlaamse Milieumaatschappij, het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en de lokale besturen Kasterlee en Retie”, legt Heylens uit.

De eigenaars kunnen orde op zaken stellen door de illegale constructies te verwijderen en de reliëfwijzigingen ongedaan te maken. Mochten de eigenaars kunnen aantonen dat de constructies of de vijvers vallen onder het vermoeden van vergunning, dan kunnen zij hiervoor een procedure starten bij het lokaal bestuur tot opname ervan in het vergunningenregister.

Herstellen of verkopen

Eigenaars krijgen nog andere opties van de afdeling Handhaving. Ze kunnen er ook voor kiezen om een minnelijke schikking af te sluiten met de gewestelijke stedenbouwkundig inspecteur. “Deze minnelijke schikking is een overeenkomst waarbij de eigenaar er zich toe verbindt om binnen de drie jaar na ondertekening gefaseerd het perceel te herstellen in zijn oorspronkelijke toestand”, klinkt het. Een laatste scenario dat Handhaving de eigenaars voorstelt, is hun ‘constructie’ verkopen aan ANB, dat aankoopt met het oog op herstel. Mochten de eigenaars willen verkopen, legt ANB geen vaste prijs op. Dat wordt per perceel door een schatter bepaald. 4 euro per vierkante meter is een richtprijs, maar het kan ook meer of minder zijn.

Dwangsommen

De klok tikt: de eigenaars die een aanmaning kregen, hebben tot eind maart 2023 de tijd om zaken in orde te maken. “Maar van zodra ze ons op de hoogte stellen van de stappen die ze effectief ondernemen in één van bovenstaande scenario’s, geven wij hen uiteraard de tijd om de opgestarte procedure volledig te doorlopen. Want we begrijpen dat zo’n zaken niet altijd in anderhalve maand geregeld kunnen worden”, zegt Heylens.

De kans zit erin dat niet alle eigenaars met een van de scenario’s akkoord gaan. “Voor wie er niet in slaagt een ‘legale situatie’ op zijn of haar perceel te creëren, zal het handhavingstraject onverkort verdergezet worden.”

Dat betekent niet dat Handhaving meteen langskomt met de bulldozer. “Het houdt onder meer in: mogelijk een tweede aanmaning, mogelijk een proces-verbaal, op basis daarvan administratieve geldboetes en uiteindelijk het opstellen van een herstelvordering die eventueel voor de burgerlijke rechter gebracht wordt. Als de rechter de inspectie volgt, zal hij de eigenaar opleggen het perceel te herstellen in de oorspronkelijke staat. Daarop wordt een redelijke hersteltermijn geplakt en dwangsommen indien deze niet gerespecteerd wordt. De eigenaar zal dus in eerste instantie gedwongen worden zelf tot herstel over te gaan.”

Als er dan nog altijd geen schot in de zaak is gekomen, kan er bij wijze van spreken een bulldozer gestuurd worden. “Maar voor het zover is, moet het rechterlijk bevel ook nog voor advies worden voorgelegd aan de Hoge Raad voor Handhavingsuitvoering. Het

“Mijn chalet werd gebouwd in 1964 zonder vergunning, maar die termijn zou verjaard moeten zijn.” einddoel is uiteraard natuurherstel in deze valleigebieden.”

Zestig dossiers

Niet alleen in Retie en Kasterlee loopt momenteel een hersteltraject. In de Caliebeekvallei op het grondgebied van Turnhout en Kasterlee loopt het traject al langere tijd, net zoals in de vallei van de Kleine Nete op het grondgebied van Nijlen, Zandhoven, Ranst en Lier. Daar gaat het om een zestigtal dossiers. Het traject staat er al veel verder. De allerlaatste optie is er niet ter sprake gekomen, omdat mensen zelf meewerken aan herstel of regularisering.

Voeren het departement Omgeving en ANB zo een duidelijke strijd richting natuurbehoud en meer groen? “Deze aanpak van illegale constructies en reliëfwijzigingen in ruimtelijk kwetsbaar gebied past in de Vlaamse beleidsdoelstellingen voor natuur, open ruimte, waterproblematiek en kwaliteit van waterlopen. Deze gebiedsgerichte acties worden niet alleen in de provincie Antwerpen opgezet, maar ook in andere provincies, zoals VlaamsBrabant en Oost-Vlaanderen”, besluit Heylens.

Geen eerlijke strijd

Marc Serroyen kocht twee jaar geleden een chalet van 36 vierkante meter in de vallei en kreeg ook een aanmaning. “Mijn chalet werd gebouwd in 1964 zonder vergunning, maar die termijn zou verjaard moeten zijn.” De man

woont niet voltijds in de chalet, maar gebruikt het als buitenverblijf in de natuur. Hij knapte het op en is momenteel het dak aan het vervangen. Andere eigenaars wonen er wel het hele jaar, maar zij doen hun verhaal liever niet.

“Dat is begrijpelijk, die mensen hebben nu slapeloze nachten”, zucht Jacques Bourgeois van het Nationaal Komitee van Weekendverblijvers en Vaste Bewoners vzw (NKVW). Het NKVW is een soort syndicaat dat het opneemt voor de eigenaars van de chalets en constructies. “We motiveren de mensen in de getroffen gebieden om één groep te vormen zodat er ook maar één advocaat gespecialiseerd in omgevingsvergunningen aangesteld moet worden, want gerechtskosten zijn duur. Helaas moeten we het opnemen tegen een stedenbouwkundige ambtenaar met een geweldige macht. We proberen in dialoog te gaan, maar er wordt niet naar ons geluisterd. Het is geen eerlijke strijd”, klinkt het.

Of het vooral om chalets, vijvers of andere constructies gaat in de Vallei van Kleine Nete, is Bourgeois nog niet duidelijk. “Dat zijn we aan het uitzoeken. Er zullen niet-vergunde, en vergunde constructies bij zitten. Om constructies in te schrijven in het vergunningenregister, moet je kadastrale uittreksels, tekeningen, foto’s, enzovoort, voorleggen. Bij de ene gemeente gaat dat vlot, bij de andere doen ze moeilijker. We bekijken het geval per geval.”

Ook Marc heeft zich verenigd met de mede-eigenaars in zijn buurt. “Ik heb destijds mijn chalet mooi opgekuist en asbestplaten weggehaald”, zegt Marc Serroyen. “Ik vrees dat dit niet rooskleurig gaat eindigen, maar vind toch dat we ons moeten verweren. Mijn levenswerk ga ik er niet van maken, maar stappen zetten doe ik wel.”

Rond de tafel

Bourgeois benadrukt dat de constructies al jaar en dag in de valleien te vinden zijn. “En dan is er sprake van het fenomeen verjaring. Het valt ons op dat zwakkere groepen de dupe worden. Vergeet niet dat er steeds meer mensen permanent in weekendchalets verblijven. Omdat ze houden van een leven in het groen, bijvoorbeeld, maar even goed bijvoorbeeld omdat ze zich na een scheiding of tegenslag niets anders kunnen veroorloven. Waar moeten die mensen dan naartoe als hun woning afgebroken wordt? Zij hebben ook rechten. Wij zouden graag rond de tafel zitten met armoedebestrijding en ruimtelijke ordening, maar we zijn een stem in de woestijn.”

Het departement Omgeving benadrukt dat het rekening houdt met de geldende verjaringstermijnen. “Als we dat niet zouden doen, worden we teruggefloten door de Hoge Raad voor Handhavingsuitvoering of door een rechter”, klinkt het.