Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Lezers hebben behoefte aan serieuze boeken”
Ilja Leonard Pfeijffer stelt vuistdikke roman over Griekse held voor in de Bourla
Geen democratie is ouder dan de Atheense, maar zoals de strateeg Alkibiades in de vijfde eeuw voor Christus al wist, kan ook die ten onder gaan. Na het succes van Grand Hotel Europa stelde Ilja Leonard Pfeijffer (55) woensdag in de Bourla de historische roman Alkibiades voor. Met zijn duizend pagina’s is dat een stevige kluif. “Lezers hebben vandaag behoefte aan goeie, serieuze boeken”, zegt de Nederlandse auteur.
“Dit geloof je niet. Snel ik vanochtend naar de winkel om zijn roman te kopen en nu is de schrijver hier.” Ene Peter stapt op het tafeltje af, waar Ilja Leonard Pfeijffer dit interview geeft en uitblaast van zijn Nederlandse boekvoorstelling, dinsdag in de Koninklijke Schouwburg van Den Haag. Een dag later zit een van de meest gevierde auteurs van de Lage Landen, en inwoner van Genua, al op een terras in Antwerpen. Alkibiades, dat in boekhandels staat aangekondigd als ‘boek van het jaar’, werd woensdag in de Bourla ook aan het Vlaamse publiek voorgesteld. “Vlaanderen heeft mij al van in het begin van mijn carrière in de armen gesloten”, zegt Pfeijffer. “Niet elke Nederlandse auteur kan dat zeggen.” Bij zijn eerste druk verschijnt Alkibiades meteen op 50.000 exemplaren. Alleen al in Vlaanderen gingen er van Grand Hotel Europa, Pfeijffers vorige bestseller uit 2018, evenveel over de toonbank.
Voor uw eerste historische roman voert u de lezer naar het Athene van Alkibiades. Waarom deze strateeg?
Ilja Leonard Pfeijffer: “Ik heb oude talen gestudeerd aan de universiteit van Leiden en heb daar ook tien jaar gedoceerd. Als classicus stoot je sowieso op Alkibiades (450-404 v. Chr.), een belangrijk Atheens politicus in de oorlog tegen Sparta. Ik wilde ‘ooit’ weleens een roman over hem schrijven, tot ik twee jaar geleden besefte hoe relevant zijn verhaal geworden was. Alkibiades stond op de eerste rij toen in de 5de eeuw voor Christus de Atheense democratie, de oudste ter wereld, in het slop raakte. De symptomen van dat verval zijn vandaag angstaanjagend herkenbaar. We beseffen te weinig dat een democratie ook eindig kan zijn. Men houdt ons voor dat als alle landen ter wereld democratieën naar Amerikaans model zouden worden, er dan wereldvrede aanbreekt. Maar zo is het natuurlijk niet. Een democratie is buitengewoon fragiel en kan wel degelijk een dictatuur baren, zoals onder Hitler of Mussolini.”
“In de schaarse tijd die mensen steken in het lezen van een boek willen ze er iets aan hebben. Voor simpele ontspanning hoef je geen boek te kopen.”
In hoeverre staat de democratie vandaag onder druk, vergeleken met 2.500 jaar geleden?
“Overal in Europa ontaarden democratieën in populisme en is er angst voor de publieke opinie. Er zijn nauwelijks nog politici die de moed opbrengen om verder te kijken dan de volgende verkiezing of opiniepeiling. Gevolg: de publieke opinie regeert. Een langetermijnvisie op de politiek wordt dan heel moeilijk. Daarnaast is er de toenemende versnippering. In Nederland telt het parlement meer politieke partijen dan ooit. We hebben een partij voor de Boeren, voor de Dieren, voor de Turken of voor de Ouderen. Democratische besluitvorming wordt zo een wedstrijd, waarbij iedereen probeert te winnen voor de eigen achterban. Wat de hele bevolking aanbelangt, wordt uit het oog verloren. En tegelijk worden ook de democratische instellingen in vraag gesteld. In Nederland kwam Rita Verdonk niet naar het parlement, omdat dat allemaal maar ‘Haags gedoe’ is. Wilders heeft het steevast over het ‘nep-parlement’.”
De avonturen van Alkibiades zijn groots en meeslepend. Heel anders dan onze eigen levens die vaak zitten samengebald in een smartphone.
“Ik ben erg gefascineerd door de gedrevenheid van Griekse helden. Zij hebben de ambitie die je mist als je mensen door hun smartphone ziet scrollen. Nochtans houdt niets je tegen om je eigen kleine leven te proberen overstijgen. Ambitie zet dingen in gang. Dan gebeurt er tenminste iets. En als ambitie faalt, zoals meestal het geval is, dan is dat misschien nog wel mooier.”
U ambieert opnieuw een bestseller, maar kan dat met een pil van bijna duizend pagina’s wel?
“Natuurlijk, misschien wordt Alkibiades nog een grotere bestseller? Het verhaal telt 750 pagina’s, de rest is verduidelijkend bronnenmateriaal. Non-fictieboeken waren in geen tijden zo populair. Ik ben ervan overtuigd dat lezers vandaag behoefte hebben aan goeie, serieuze boeken. De mensen zoeken houvast. In de schaarse tijd die ze steken in het lezen van een boek willen ze er iets aan hebben. Voor simpele ontspanning hoef je geen boek te kopen. Dat vind je ook op de smartphone. Van
een historische roman over de oudheid steek je iets op en tegelijk kan je ontsnappen naar een totaal andere wereld. Als in een soort Game Of Thrones zonder draken.”
“Het enige nuttige wat je als jong mens kunt studeren, zijn talen en culturen. Wiskunde is totaal nutteloos. Economie is nog nuttelozer. Als je die dingen nodig hebt, dan leer je dat wel.”
Er verschijnen de jongste maanden nogal wat boeken over de oudheid. Wat heeft die periode voor op andere tijdvakken?
“De oudheid roept zo’n typische fantasiewereld op en tegelijk is het allemaal echt gebeurd. Dat paren van ontsnapping uit, en houvast ín de realiteit levert een vrij unieke combinatie op. Veldslagen vind je natuurlijk ook bij de vikings, maar zij hadden dan weer geen vooraanstaande filosofen en schrijvers. Die hele rijke innerlijke wereld, da’s toch typisch voor de oudheid.”
Op scholen staat de studie van oude talen onder druk ten voordele van wiskunde of wetenschappen. Is het nog wel nuttig om een jongere te onderwijzen in Latijn of Grieks?
“Het enige nuttige wat je als jong mens kunt studeren zijn talen en culturen. Wiskunde is totaal nutteloos. Economie is nog nuttelozer. Als je die dingen nodig hebt, dan leer je dat wel. Bijna alle grote problemen van deze tijd, en tel daar ook de politieke conflicten bij, zijn culturele problemen. Cultuur is de kern van alles. Het bestuderen van klassieke talen kost veel energie, maar als je dan plots in het hoofd terechtkomt van mensen die 2.500 jaar geleden hebben geleefd, is dat pure magie. Als je in Athene het Parthenon bezoekt, moet je al heel erg je best doen om je voor te stellen wat die ruïne ooit was. Maar antieke teksten zijn nog wel heel. Wie Homerus of Plato kan lezen, staat rechtstreeks in verbinding met de gedachten van toen.”
lja Leonard Pfeijffer, Alkibiades,
De Arbeiderspers, 970 p. Minicolleges over het boek en signeersessies op www.alkibiades.nl
iDirecteur Carmen Willems en voorzitter Luk Lemmens ontvangen Ylana Longueville als 500.000ste bezoeker van het KMSKA.
Met een fanfare en majorettes ontving het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten (KMSKA) zijn 500.000ste bezoeker. De eer viel studente Ylana Longueville uit Kalmthout te beurt. En er was nog iets te vieren: in het KMSKA hangen negen nieuwe bruiklenen van topformaat waaronder het zelfportret van Rubens en twee werken van Artemisia Gentileschi, de eerste vrouwelijke schilder die wereldfaam verwierf.
Het loopt gesmeerd voor het KMSKA. Na acht maanden zit de bezoekersteller aan 500.000. Dat is meer dan verwacht. “We staren ons niet blind op de getallen en blijven nederig”, zegt directeur Carmen Willems. “Na een lange sluiting waren het uitzonderlijke maanden. We gaan nu onze eerste gewone zomer in en beseffen dat er een terugslag kan komen. We zijn vooral gelukkig dat we tevreden bezoekers hebben, die we voortdurend iets nieuws willen geven zodat ze graag terugkomen.”
Het museum startte een onderzoek naar het bezoekersprofiel. “Over enkele weken verwachten we daar precieze cijfers over”, zegt voorzitter Luk Lemmens. “We merken wel dat er veel gezinnen komen en dat er veel talen gesproken worden. Het publiek is zeker verjongd.”
Studente uit Kalmthout
Dat toont ook de 500.000ste bezoeker. De 18-jarige Ylana Longueville uit Kalmthout was naar het museum getrokken voor een examenopdracht in het kader van haar opleiding tot kleuteronderwijzer aan de AP Hogeschool Antwerpen. “Ik moet een verslag maken en een presentatie doen over mijn ervaringen met kunst. Omdat er in het KMSKA een enorm aanbod is, dat ook heel verschillend is, koos ik om daar naartoe te gaan”, zegt ze.
Tot haar verbazing werd ze ontvangen door fanfare ’t Akkoord uit Borgerhout en het majorettekorps Majoretski. Op de zuilen van het museumgebouw hingen enorme banners met daarop ‘500.000 keer bedankt’. Ze kreeg bloemen, geschenken en een gratis museumabonnement voor één jaar.
Negen bruiklenen
Acht maanden na de opening past het museum voor de eerste keer de collectiepresentatie aan. Dat gebeurt met negen spectaculaire bruiklenen waarvan een aantal uit het Rubenshuis. Dat museum sluit tot 2027 en brengt intussen enkele van haar topstukken onder in het KMSKA. Zo hangt voortaan het iconische Zelfportret van Rubens in de Rubenszaal in samenhang met zijn grote altaarstukken. In de zaal met het thema ‘macht’ kreeg Hendrik IV In De Slag Van Ivry een ereplaats, maar net zo goed Neptunus En Amphitrite van Jacob Jordaens. Eveneens uit het Rubenshuis komen De Doedelzakspeler van Jordaens, De Heilige Mattheus van Antoon Van Dyck en het beeld Slaap Van Silenius door François Du Quesnoy. Ook van privéverzamelaars kreeg het KMSKA meesterwerken in bruikleen. Hoogst opmerkelijk zijn twee schilderijen van Artemisia Gentileschi, een tijdgenoot van Rubens en de eerste vrouwelijke kunstenaar die wereldfaam veroverde met een eigen atelier. Van deze powervrouw van de barok, aan wie recentelijk vele exposities en boeken werden gewijd, zijn een portret van de Heilige Catharina Van Alexandrië en het Bijbelse horrorstuk David En Goliath te zien.
Ook de hedendaagse kunst kreeg er een blikvanger bij in de vorm van een 800 kilo zware diepblauwe schotel van Anish Kapoor, die extra kleur geeft aan de themazaal ‘kleur’. Het is een beleveniskunstwerk dat de bezoeker meetrekt.
iLuk Lemmens
Voorzitter KMSKA
“We merken dat er veel gezinnen komen en dat er veel talen gesproken worden. Het museumpubliek is zeker verjongd.”
www.kmska.be