Blij om de vrijlating, maar wat nu?

Je kunt alleen maar blij zijn dat Olivier Vandecasteele verlost is uit de gruwelijke Iraanse gevangenis waarin hij onschuldig werd opgesloten. Maar dat in ruil een veroordeelde terrorist op vrije voeten komt, blijft wrang. Hoe vermijden we dat deze ruilhandel in de toekomst nog nodig is?

De toestand van Vandecasteele was hopeloos: hij was veroordeeld tot veertig jaar cel en 74 zweepslagen, hij was ziek, uitgehongerd en mentaal gebroken. De Croo heeft gelijk als hij zegt dat je een landgenoot in die omstandigheden niet in de steek laat. Vandecasteeles leven was in gevaar. Zijn opsluiting was onmenselijk en op geen enkele wijze te rechtvaardigen.

Vandecasteele is nu wel thuis, maar de veroordeelde Assadi zit zo vrij als een vogel in Iran. De Iraanse regering heeft precies wat ze wil. Ze kan rustig verdergaan met haar ‘gijzeldiplomatie’. België is niet het enige land dat deals heeft moeten sluiten om landgenoten uit de gevangenis te krijgen. Vorig jaar werden na lang onderhandelen een Franse hoogleraar en een Britse vrouw vrijgelaten. Voor die laatste zou de Britse regering 450 miljoen euro hebben betaald. Intussen zitten nog enkele Fransen en de Zweeds-iraanse wetenschapper Ahmadreza Djalali in de gevangenis. Iran gebruikt ook hen als pasmunt om veroordeelde Iraniërs vrij te krijgen.

De Belgische regering maakte het Iran wel héél gemakkelijk door in 2021, meteen na de veroordeling van Assadi, een verdrag te sluiten dat een gevangenenruil mogelijk maakte. Er werd toen gedacht aan Djalali, die gastdocent was aan de VUB. Maar kort na het afsluiten van de deal werd Vandecasteele opgepakt. Iran had de Belgische regering in de tang. Die kon niet veel meer doen dan landgenoten wijzen op het gevaar voor willekeurige arrestaties en proberen Vandecasteele vrij te krijgen.

Dat is gelukt. Maar wat nu? “Wachten op de gijzelneming van de volgende Belgen”, zegt de Iraanse oppositiebeweging NCRI. “Er zitten nog drie Iraanse terroristen in België in de cel die samen met Assadi zijn veroordeeld. Ook zij kunnen gebruikmaken van het verdrag tussen België en Iran.”

Dat mogen we niet laten gebeuren. N-va-fractieleider Peter De Roover stelt voor om het uitwisselingsverdrag tijdelijk te schorsen. Dat moet inderdaad gebeuren. En wat meer samenwerking tussen de Europese landen is ook aan te raden. Een regering alleen staat zwak als een landgenoot in de klauwen van de Iraanse justitie valt. Een verenigd Europa slaagt er misschien wel in om een einde te maken aan deze Iraanse praktijken.