Gazet van Antwerpen Stad en Rand
“Stop bescherming van witte elite”
Ondanks de kalme reactie van de familie van Sanda Dia leeft er bij veel mensen een groot gevoel van onrecht over de strafmaat voor de Reuzegommers.
“Justice for Sanda? Just niks voor Sanda.” Het is maar een van de vele slogans op een van de vele kartonnen borden tijdens een van de betogingen tegen het vonnis. “Stop de bescherming van de witte elite”, klinkt het.
Dat de Reuzegommers ervan afkomen met geldboetes en werkstraffen, is in de ogen van velen veel te mild. Komend weekend staan er weer betogingen gepland. Schrijfster Dalilla Hermans organiseert een briefschrijfactie. “Sanda heeft op veel mensen ook een positieve invloed gehad: deel met mij wat je van hem hebt geleerd”, zegt ze. Ze heeft het over verstrengde doopcharters en een groter bewustzijn over door wie je je laat omringen. Alle woede en verdriet staan in schril contrast met de serene reactie van de familie van Sanda Dia. Advocaten aan beide kanten noemden het een “modelproces”. In het arrest leggen de rechters uitvoerig uit dat de straffen rekening houden met de jonge leeftijd van de veroordeelden, hun schuldbesef en blanco strafblad, met het lange tijdsverloop sinds de feiten en alle negatieve berichten via de (sociale) media.
“Bevoorrechte kringen”
De emoties komen er niet van de ene dag op de andere. “Heel veel mensen zijn al heel lang aan het meeleven met Sanda Dia”, zegt filosofe Alicja Gescinska, verbonden aan de universiteit van Birmingham. “Zeker omdat het ook beschouwd wordt als een mogelijk racistische dood. Hij was iemand die erbij wou horen, maar dat is gebruikt en misbruikt. We worden daar gevoeliger voor: met Black Lives Matter hebben we gezien dat
Alicja Gescinska
“Ik denk dat iedereen weet dat de straffen anders zouden zijn als de huidskleuren omgekeerd waren.”
zwarte mensen in Amerika sneller opgepakt en doodgeschoten worden, zwaardere straffen krijgen. Wij hebben een ander politiesysteem, maar ik denk dat iedereen weet dat de straffen anders waren geweest als de huidskleuren omgekeerd waren.”
Dat de rechtszaak zoveel beroering veroorzaakt, verbaast ook cultuursocioloog Walter Weyns (UAntwerpen) niet. “Doordat het zich in elitaire middens afspeelt, wordt er een vermoeden van bevoorrechting aan gekoppeld. En dan wordt uitgerekend iemand van kleur het slachtoffer binnen die kringen. In tijden waarbij er sowieso al veel argwaan is en gezonde kritiek klinkt over de bevoorrechte kringen, kan het redelijk makkelijk symbolisch geïnterpreteerd worden.”
Ook Gescinska ziet in de zaakSanda Dia een symbooldossier.
“Het uitgebreide arrest volstaat niet om te voorkomen dat deze uitspraak een bittere smaak nalaat, ook bij mij. Waarom krijgen we al die nuance te lezen voor een uitspraak over iemand met een witte huidskleur, en niet in andere zaken? Je kan dat nuance noemen, maar ook jezelf indekken.”
“Het had op een heel andere manier een symbooldossier kunnen worden: door duidelijk te maken dat je dit in België niet doet. In een land waar één iemand niet eerlijk wordt behandeld, wordt niemand eerlijk behandeld.”
In de reacties komen ook vaak voorbeelden naar voren van rechtszaken met een zwaarder vonnis voor ogenschijnlijk minder zwaarwichtige feiten. “Het worden karikaturen: is dit maar de prijs van een zwart leven”, zegt Walter Weyns. “Dat komt omdat onrechtvaardigheidsgevoel een heel fundamenteel, direct gevoel is. Het is als dorst of honger, je moet er niet je hoofd over breken voor je er inzicht in krijgt. Maar je kan je er ook in vergissen.”
“Onvrede kunnen uitdrukken”
Weyns waarschuwt. “Het verwijt dat het gaat om klassenjustitie, dat kan je eigenlijk niet weerleggen. Het is een uniek proces. Voorbeelden aandragen die je gelijk onderstrepen: zo werkt wetenschap niet. Je kan de conclusie dat justitie niet rechtvaardig is, dus niet zomaar trekken. Maar het behoort ook tot de rechtsstaat om je onvrede te kunnen uitdrukken.”
Over een strafmaat die wel rechtvaardig had aangevoeld, verschillen de meningen. “Het is een illusie te denken dat een uitspraak de misdraging of het vreselijke van de dood kan wegnemen”, zegt Weyns. “Dat kan geen enkele rechter. De bedoeling van rechtspraak is niet om in rondedansjes uiting te geven aan wraakgevoelens.”
Vraag is in hoeverre dit zal blijven nasmeulen. “Dit zal zeker leiden tot het besef dat het rechtssysteem niet rechtvaardig is, en dat geeft niet het gevoel van thuis zijn in dit land”, zegt Gescinska. “De mensen die zijn gaan protesteren, zijn niet de mensen die niet meer in de instituten geloven, maar mensen die een signaal willen geven. Enkele weken geleden ging over het grote wantrouwen in de politiek, nu komt daar wantrouwen in justitie bij. Dat werkt ontwrichtend. De uitspraak gaat over meer dan de zaak, het gaat over de toekomst van het land. Als het geloof in de instellingen wegvalt, hebben we een veel groter probleem.”