De ‘bewegende stillevens’ van Frank Raes

Als journalist, presentator en commentator heeft Frank Raes (70) er een lange carrière opzitten, als exposerend fotograaf wacht hem een laat debuut. Bij Frank Van Laer, de Antwerpse antiquair die hij leerde kennen in Stukken van mensen, toont Raes voor het eerst de wereld door zijn lens. “Een dag lang bezig zijn met één foto, ik blijf dat leuk vinden.”

Een huis vol foto’s: het is wat je verwacht als je op visite gaat bij een fotograaf. Niks daarvan bij Frank Raes. Drie vakantiebeelden in de keuken, twee zelfgemaakte portretten van zoon Bill in de zitkamer. Meer niet. “Dat volstaat, vind ik. Ik wil er hier geen tentoonstelling van maken.”

Dat klinkt ongewild grappig. De aanleiding tot dit gesprek is namelijk Raes’ eerste uitgebreide expo, na een eerder bescheiden tentoonstelling in 2019. Een late roeping of een oude liefde die weer opflakkert? Voor het antwoord op die vraag moeten we terug naar het prille begin, toen Raes nog kleine Frank was.

Het is aan de Vlaamse kust dat hij de smaak voor fotografie echt te pakken kreeg. “Mijn vader had een Asahi Pentax”, blikt Frank terug. “Als kind moesten mijn twee broers en ik op het strand ontspannen poses aannemen. Toen vader ons vroeg om het water in te gaan om avontuurlijkere shots te kunnen maken, liep het fout. Een golf overspoelde ons. Ook de Pentax ging kopje onder en raakte onherroepelijk beschadigd. De ontzetting in vaders ogen, die zal ik nooit vergeten.“

“Fotografie heeft me sinds dat moment altijd geboeid, maar door allerlei omstandigheden heb ik er nooit verder werk van kunnen maken. Ik ben beelden blijven maken, dat wel, al waren dat meer kiekjes dan foto’s. In 2002 heb ik de draad weer opgepikt, toen voor echt.”

Zero compromissen

Wat volgt is een lang en gepassioneerd exposé over cameratypes, Iso-waarden en sluitertijden, om aan het eind van zijn betoog alsnog te besluiten dat hij geen slaaf wil worden van de technische revolutie. “In de beginperiode heb ik lang geweigerd om daarin mee te gaan, maar gaandeweg heb ik mezelf toch uitgerust met degelijk materiaal. Wat niet wegneemt dat ik nog altijd ‘oldskool’ te werk ga. Ik stel mijn toestel volledig manueel af.”

Zero compromissen: het is Raes ten voeten uit, ook als fotograaf. “Ik maak geen gebruik van extra licht en laat niemand poseren. Ik speur liever naar onverwachte onderwerpen. Ik haal achteraf wel eens een vlek weg of durf hier of daar een contrast bijsturen, maar ik veeg niet weg wat er is en voeg niets toe wat er nooit is geweest. Foto’s manipuleren is niet aan mij besteed.”

Dat maakt zijn beelden des te opmerkelijker: stuk voor stuk zijn het momentopnamen die wel speciaal voor hem lijken te zijn gecreëerd. “Als Vrt-journalist heb ik altijd met bewegende beelden gewerkt, maar vandaag hou ik vooral van stilstaande beelden. Zelf noem ik het ‘stillevens die bewegen’. Op dat vlak is de Schelde een dankbaar mikpunt. Vanuit mijn appartement heb ik een prachtig zicht op de rivier. Hoe vaak ik daar de zonsondergang al heb gefotografeerd? Honderden keren, schat ik.”

Als ‘straatfotograaf’ voor citta zoomde Raes ook gretig in op het Centraal Station. “Dat is het ultieme gebouw om te experimenteren met verschillende lichtinvallen. Al even boeiend waren mijn vroegere werkreizen naar het buitenland, voor de Olympische Spelen of het voetbal. Zo heb ik Rusland, Zuidafrika en Brazilië bezocht. Tijdens vrije momenten trok ik telkens de stad in om foto’s te maken. Ik heb daar een fijne collectie beelden aan overgehouden.”

‘Stukken van mensen’

Meer dan twintig jaar lang fanatiek fotograferen, in eigen land en ver daarbuiten: daar moest wel een tentoonstelling van komen. Met de Frank Raes Expo toont de gewezen sportjournalist voor het eerst wat hij in zijn mars heeft als fotograaf. “Een selectie maken, dat was hard. De geselecteerde werken taxeren was zo mogelijk nog moeilijker. Uiteindelijk is het een verzameling geworden van een dertigtal kleurenfoto’s en twee zwart-witbeelden, die perfect in elke woonkamer passen.”

Dat Raes de Antwerpse antiekzaak van

Frank Van Laer uitkoos als locatie, is geen toeval. Beide Franken leerden elkaar kennen tijdens de opnamen van het Play4-programma Stukken van mensen, begin vorig jaar. “Ik was in die uitzending de BV met dienst”, lacht Raes. “Ik had eender wat kunnen verkopen, maar ik koos bewust voor een zelfgemaakt beeld. Ik ben blij dat dat uiteindelijk bij Frank is terechtgekomen.

In zijn zaak komen die foto en mijn andere werken mooi tot hun recht.” Ook Van Laer zelf is in de wolken. De tentoonstelling wordt zijn eerste samenwerking met een fotograaf. “In elke foto zit een artistiek gevoel”, aldus Van Laer. “Ook interessant: Frank neemt nooit zomaar foto’s. Elk shot lijkt bewust gemaakt te zijn. Hij reist veel, is veel met natuur bezig en gaat altijd op zoek naar bijzondere kleuren en landschapselementen. Die aanpak spreekt mij aan.”

In Stukken van mensen tikte de antiquair een beeld op de kop van de overgang tussen een zonnige middag en een avondstorm in Zeeland. “Het is een decoratieve foto, die perfect in het interieur van mijn zaak past. Dat heeft mij overtuigd. Of Frank nog hoge toppen zal scheren als fotograaf? Vast wel. Hij is bekend, dat is al een pluspunt. Kijk, iedereen maakt wel eens een mooie foto. Je bent pas een kunstenaar als je een hele reeks mooie beelden kan maken. Frank doet dat.”

“Ik amuseer me eindeloos”

Het blijft de vraag van één miljoen: wanneer wordt fotografie kunst? Raes wikt en weegt zijn woorden. “De duurste foto ter wereld is er een van veel water en een horizon. Prachtig, maar is het kunst? Zelf beschouw ik fotografie wel degelijk als een volwaardige kunstvorm. Hoe dan ook, ik amuseer me eindeloos, en dat telt. Een hele dag bezig zijn met één beeld, ik blijf dat leuk vinden.”

Voor Frank de fotograaf wordt de expo een eerste rendez-vous met het grote publiek, voor Frank de antiquair vooral een kwestie van zakendoen. Of bij de verkoop van de werken het Frank Raeseffect nog wel zal spelen, peilen we, nu hij niet langer te zien is op het kleine scherm? “Ik sluit het niet uit. Maar veel belangrijker dan dat is dat ik mijn werk nu aan de buitenwereld kan tonen. Als de mensen mijn foto’s mooi vinden, zal ik al gelukkig zijn.”

“Iedereen maakt wel eens een mooie foto. Je bent pas een kunstenaar als je een hele reeks mooie beelden kan maken. Frank doet dat” Frank Van Laer

Antiquair

FOTO FRANK RAES FOTO FRANK RAES 1. BOY IN RED: “Het Marokkaanse Marrakesh baadt in kleuren. Dit avondbeeld van een piepklein steegje krijgt plots perspectief, met dank aan de jongen die in de verte komt aanlopen.” 2. HET PERRON: “Het Centraal Station is een kunstwerk op zich. Let op de lichtinval: boven is het licht fel, onderaan donker. Dat contrast vind ik boeiend.”

FOTO FRANK RAES 3. SENATOREN: “Vijf inwoners van een dorpje in Toscane kijken naar passerende vakantiegangers. Met argwaan, terwijl ze tegelijk ook van het toerisme moeten leven. Hun uitstraling spreekt boekdelen.”

FOTO FRANK RAES 4. BURNING SKY: “Deze foto nam ik vanop mijn terras. Een levend stilleven, noem ik het zelf. De combinatie van het vliegtuig en de prachtige kleuren geeft dit beeld extra allure.”

FOTO FRANK RAES 5. ONE WORLD: “Dit monument kwam in de plaats van de vroegere Twin Towers in New York, die mijn zoon en ik twee dagen voor de aanslagen nog hebben bezocht. De wolken creëren een dreigende sfeer.”