Nu Wilders geen premier wordt, ligt alternatieve oplossing op tafel

Geert Wilders wordt geen premier van Nederland, dat werd beslist tijdens de gesprekken tussen de partijen die een kabinet proberen te vormen. Om toch nog tot een kabinet tussen deze partijen te komen, schuift een informateur nu een alternatieve oplossing naar voren.

NEDERLAND

“De liefde voor mijn land en kiezer is groot en belangrijker dan mijn eigen positie”, zo schreef PVV-voorzitter Geert Wilders op X vlak nadat duidelijk werd dat hij geen premier zou worden.

Wilders zegt zelf dat niet alle partijen in de coalitie zijn premierschap zouden steunen. De onderhandelingen lopen tussen vier partijen: het extreemrechtse PVV van Wilders, de boerenpartij BBB, het centrumrechtse NSC en het liberale VVD.

BBB was de enige partij die het premierschap van Wilders steunde. VVD was tegen maar “zou niet in de weg gaan liggen” en NSC was resoluut tegen.

Toen Wilders op 22 november maar liefst 37 van de 150 zetels wist te bemachtigen, was al duidelijk dat de onderhandelingen stroef zouden verlopen, onder meer omdat Wilders een migratiestop wilde.

Hoewel hij zich gaandeweg meer gematigd opstelde, wordt hij nu dus toch geen premier. Iets wat hij zelf “staatsrechtelijk onjuist en ondemocratisch” vindt.

Toch is dat niet helemaal juist. “Dat de grootste partij de premier levert, is geen recht, maar een ongeschreven regel”, zegt Bert Bakker, universitair hoofddocent politieke communicatie aan de Universiteit van Amsterdam. “Uiteindelijk is dit ook een discussie tussen de vier partijen. In die onderhandelingen is afgesproken dat men verder wil met de formatie, maar niet als Wilders premier wordt.”

Over het algemeen loopt de formatie in Nederland erg stroef. Pieter Omtzigt, de voorzitter van NSC, staakte begin februari een

formatieronde omdat hij informatie in handen had gekregen over “zorgwekkende” overheidsfinanciën. Op 14 februari werd de nieuwe informateur Kim Putters aangesteld, die de gesprekken hervatte met dezelfde vier partijen.

In zijn verslag dat hij gisteren voorstelde, adviseert Putters om naar een “programkabinet” te gaan. Het is een vorm van een extraparlementair stelsel, in zo’n systeem heeft de regering een lossere band met de Tweede Kamer. Daarnaast werkt het niet met een “echt” regeringsakkoord, maar enkel met een bondig akkoord dat de hoofdlijnen bespreekt. De partijen die in zo’n kabinet stappen, leggen dus niet exact vast wat er allemaal gaat gebeuren.

“Een extraparlementair stelsel kan werken, maar dat hangt af van hoe vast het omlijnd is”, zegt Bakker. “De vroegere regeerakkoorden waren heel erg afgetimmerd, waardoor er weinig ruimte was voor voorstellen vanuit het parlement.” In zo’n stelsel zou er dus meer ruimte voor eigen inbreng en gesprek zijn in de Tweede Kamer, omdat je enkel “scherpe doelstellingen stelt over wat je wil bereiken” volgens het verslag van Putters.

Wie dan wel?

Nu Wilders is afgevoerd als kandidaat-premier rijst de vraag wie dan wel die functie op zich gaat nemen. “De partijen die nu aan tafel zitten, zijn vooral jonge partijen of partijen met weinig leden. Het lijkt mij dan ook aannemelijk dat een externe politicus gerekruteerd zal worden die wel de nodige ervaring heeft.”

Putters zei tegen Nederlandse media dat het nog niet vastligt wie de post van premier gaat invullen, omdat zijn deel van de formatie zich enkel toespitste op nagaan welke kabinetsvorm het meest geschikt is.

Of Nederland het wereldrecord regeringsvorming gaat afsnoepen van België? “Daar zijn we gelukkig nog ver van”, zegt Bakker lachend. “Al nemen de vier onderhandelende partijen wel een heel lange aanloop.”

© EPA-EFE Wilders noemt het ondemocratisch dat hij het niet wordt.