Opnieuw #Metoo, opnieuw in culturele sector

Met het verhaal van Julie Cafmeyer (foto) duikt alweer een #Metoo-zaak op uit het artistieke milieu. Een op de drie dossiers van het Meldpunt van Grensoverschrijdend Gedrag komt uit de cultuurwereld. Heeft de sector een probleem?

Het was actrice en columniste Julie Cafmeyer – geen familie van actrice Maaike – die deze week de zoveelste schokgolf door de cultuursector joeg. In een verhaal van dertig pagina’s beschreef ze hoe een directeur van een fictief theatergezelschap haar en haar collega’s seksueel benaderde en intimideerde. Cafmeyer noemde geen namen, maar iedereen keek naar de directeur van kunstencentrum De Studio: Marc Verstappen (62). Hij werd in afwachting van een onderzoek opzijgezet. Collega’s van De Standaard spraken met tien mensen die als medewerker of artiest voor De Studio werkten en zich herkenden in het verhaal van Julie Cafmeyer over ongepast f lirtgedrag, vernederingen en seksistische praat.

Na de zaak rond tv-maker Bart De Pauw en kunstenaar Jan Fabre, de eerste veroordeeld voor stalking en elektronische belaging en de tweede voor geweld, pesterijen en seksueel ongewenst gedrag op het werk en aanranding van de eerbaarheid, is deze zaak opnieuw slechte reclame voor de cultuursector. Na de #Metoo-beweging – waarbij over de hele wereld massaal getuigd werd over grensoverschrijdend gedrag – liet minister Sven Gatz (Open VLD) de Ugent onderzoek voeren naar dit gedrag in de cultuuren mediasector. De resultaten waren bedroevend: een op de vier in de cultuursector en een op de vijf in de mediasector maakte in 2017 ongewenste fysieke of seksuele toenaderingen mee. De voorbije jaren bleef de cultuursector uitblinken in negatieve cijfers. Bij de Genderkamer, het meldpunt van de Vlaamse overheid voor grensoverschrijdend gedrag in de wereld van cultuur, sport, onder wijs en welzijn, kwamen in 2022 60 van de 155 dossiers uit de wereld van cultuur en media.

Mythe

Heeft de cultuursector een probleem? Theatermaker Peter Perceval kreeg die vraag in 2017, in volle #Metoo. Hij gaf toe dat de film- en theaterwereld extra gevoelig was voor seksisme en misbruik “omdat alles gebeurt onder het goedkeurend oog van het systeem. Het is nu eenmaal zo dat een cameraman tijdens een auditie aan een actrice kan vragen: ‘Doe je blouse eens uit, want ik wil zien of je tepels wel gelijk hangen.’” Vandaag is Perceval naast theatermaker ook jobcoach. Zijn perspectief is veranderd. “Ik was vier maanden aan het werk als jobcoach en kreeg al zes mensen op bezoek die het slachtoffer waren van grensoverschrijdend gedrag. En die werkten niet in de cultuursector, maar bij de politie, in het onderwijs, op een ministerie of in een keuken. Waar macht is, ligt misbruik op de loer.”

Dat de cultuursector zo vaak de media haalt met grensoverschrijdend gedrag, komt volgens Perceval deels door de mythe die errond hangt. “In deze sector wordt het al snel fysiek en worden de grenzen opgezocht, dat klopt. Maar een deel is ook pure mythe. Alsof alle acteurs en actrices van losse zeden zijn. Vraag maar aan mijn vrouw (Perceval is getrouwd met theateractrice An Nelissen, red.): toen zij actrice wilde worden, werd haar dat afgeraden. Want actrices, dat waren toch allemaal hoeren.”

Zwijgen

Voor An Nelissen (69) komen de verhalen over Marc Verstappen van De Studio niet uit de lucht gevallen: “Ik ken die verhalen ook, maar je hebt iemand als Julie Cafmeyer nodig om ze naar buiten te brengen. Ik heb zelf ook dingen meegemaakt, met andere mannen. Een regisseur viel me lastig. Toen ik dat vertelde aan de opnameleider, een vriend van me, zei die: ‘Allez Anneke, niet overdrijven, zo had hij het vast niet bedoeld.’ Ik heb gezwegen, om mijn job niet te verliezen. De schuld ligt dus ook bij de mannen en de vrouwen die de ogen sluiten.”

Volgens acteur Michaël Pas, woordvoerder van de Acteursgilde die de acteurs vertegenwoordigt, is er nochtans veel veranderd. “Als ik bij een gezelschap aan de slag ga als acteur, krijg ik naast een contract ook meteen een document waarin staat wat het beleid is rond grensoverschrijdend gedrag en wie de vertrouwenspersoon is. Dat kan nooit honderd procent voorkomen dat dit gedrag plaatsvindt, maar het is een goede gang van zaken.”

Peter Perceval ziet de toekomst somber in. Volgens hem heeft de hele #Metoo-beweging zelfs weinig veranderd: “Kijk naar de slachtoffers van Bart De Pauw: wat hebben die niet moeten ondergaan? Ik heb ooit een slachtoffer van schrijnend grensoverschrijdend gedrag doorverwezen naar advocate Christine Mussche. Die waarschuwde: ‘Als je dit doorzet, gaan ze alles doen om smeerlapperij over jou op te graven’. Dan zeg je eigenlijk: begin er niet aan. Hoe het verder moet? Geen idee. Mensen met macht nog bewuster maken, de controlemechanismen versterken? Al blijft dat moeilijk. Want wie de leiding heeft, controleert meestal zichzelf.”

“In deze sector wordt het al snel fysiek en worden de grenzen opgezocht, dat klopt. Maar een deel is ook pure mythe. Alsof alle acteurs en actrices van losse zeden zijn” Peter Perceval

Theatermaker

ANTWERPEN

“Een regisseur viel me lastig. Toen ik dat vertelde aan de opnameleider, een vriend van me, zei die: ‘Allez Anneke, niet overdrijven, zo had hij het vast niet bedoeld’” An Nelissen

Actrice

Hoewel Cafmeyer geen namen noemde in haar verhaal, is Marc Verstappen als directeur van kunstencentrum De Studio opzijgezet.