Vergeten monument herdenkt overleg socialistisch verzet

Binnenkort starten de herdenkingen van tachtig jaar D-day. Dat de top van het socialistisch verzet tussen 1941 en 1944 clandestien in Zandhoven vergaderde, is minder bekend. Het herdenkingsmonument uit 1956 in een zijpad van de Langestraat verdient een opknapbeurt, want de letter ‘t’ ontbreekt. Nu lijkt het alsof iemand er ‘socialistische verze’ heeft gedicht. ZANDHOVEN

De onthulling van het monument in september 1956 was een reportage van twee minuten en zestien seconden in het televisiejournaal waard. Er was onder meer een feestrede van Jos Van Eynde, actief in de sluikpers tijdens de Tweede Wereldoorlog, een optreden van het zangkoor La Salle en een optocht met vlaggen van de Belgische Socialistische Partij (BSP). Nu groeien er ‘pisbloemen’ op.

Buitenverblijf

Dat het socialistisch verzet uitgerekend Zandhoven uitkoos om te vergaderen, kwam omdat de Antwerpse senator Edward Van Eyndonck (1880-1953) een buitenverblijf had in de bossen naast de Langestraat, helemaal achterin gelegen, in de buurt van de visvijver naast Hooidonk. In september 1941 was het ogenblik rijp. Naar het Waalse voorbeeld vond er een eerste contactvergadering plaats, waaruit het bestuur van de Vlaamse Centrale der Illegale Partij ontstond, met socialistische kopstukken als Achiel Van Acker, Herman Vos, Edward Anseele, Louis Major, Leo Magits en Nic Bal.

Verenigde Naties

“Daar ontstond de ‘geest van Zandhoven’, die band onder oorlogskameraden, die nu nog door de jaren heen de scherpste meningsverschillen overleeft”, zo staat te lezen in de weinige geschriften hierover bij AMSABISG, het Instituut van Sociale Geschiedenis. Louis Major was 40 en Achiel Van Acker 43 jaar. “Te Zandhoven werd vastgesteld dat moed geen monopolie is van min-dertigjarigen”, zo staat er nog.

Middenin de bossen buiten aan de bungalow van Van Eyndonck

werd er in het geheim lesgegeven, onder meer door Herman Vos (1889-1952). Hij was lid van de ondergrondse BWP (Belgische Werklieden Partij) en van het Politiek Comité van de Weerstand dat de Belgische regering in ballingschap van informatie voorzag. Van 1944 tot 1946 was hij minister van Openbare Werken en van 1946 tot 1947 van Openbaar Onderwijs. Van 1950 tot 1951 was hij Belgisch afgevaardigde bij de Verenigde Naties.

Het monument, opgezet als zitbank, werd gemaakt door de in Turnhout geboren, maar later naar Antwerpen verkaste kunstenaar-beeldhouwer Remy Cornelissen. Het AMSAB-ISG bewaart nog de ontwerpplannen.

Wie is eigenaar?

Het monument staat niet ver van de Langestraat, maar het is niet duidelijk wie de eigenaar is. De bungalow die zich veel dieper in de bossen bevindt, is niet meer van de familie Van Eyndonck.

Het socialistisch verzet vergaderde er omringd door katholieken. Vlakbij bevond zich het in 1930 opgericht klooster van de Picpussen (nu Hooidonk) en er was het Heilig Kruis, het buitenverblijf van een katholiek jongenstehuis uit Mortsel, inclusief groot openluchtaltaar.

“In het buitenverblijf van de Antwerpse senator Edward Van Eyndonck in Hooidonk ontstond de ‘geest van Zandhoven’, die band onder oorlogskameraden, die nu nog door de jaren heen de scherpste meningsverschillen overleeft”

AMSAB-ISG

Instituut van Sociale Geschiedenis

© Het vergeten monument voor het socialistisch verzet in een zandweg naast de Langestraat.

© DE VOLKSGAZET Socialistisch politicus Herman Vos geeft clandestien les buiten in de Zandhovense bossen voor de bungalow van Van Eyndonck.