“We zijn echt geen sekte”
Michaëlskapel in As houdt traditionele misviering al 25 jaar in stand
De priester met zijn rug naar de gelovigen, de hostie op de tong uitgereikt, de mis in het Latijn. In de Sint-Michaëlskapel in Niel-bij-As wordt nu al 25 jaar elke zondag een misviering gehouden volgens de oudRomeinse ritus. Net zoals het er aan toeging voor het Tweede Vaticaans Concilie, een halve eeuw geleden. Het is de bewuste keuze van een geloofsgemeenschap die groeide rond de legendarische pater Karel Van Isacker. Zij vinden dat de kerk zich te zeer heeft aangepast aan de moderniteit. “Als we de oude mis hadden behouden, zou het kerkbezoek niet zo bruusk zijn teruggelopen”, zegt pater Gert Verbeken die er met zijn KSA-groep op bezoek is.
AS -
Het is een prachtige plek, de Caelenberg in Niel-bij-As. Onder een oude, breed uitwaaierende lindeboom, op een boogscheut van de Bosbeekvallei, staat een statig gerestaureerde Kempische langgevelhoeve. In de jaren ‘80 strandde pater-professor Karel Van Isacker hier, op aanraden van zijn oud-studente Dine Bijnens. De Opglabbeekse woonde in de buurt en had in Antwerpen les gekregen van Van Isacker. Als jezuïet doceerde hij decennialang geschiedenis aan de UFSIA, de huidige Universiteit Antwerpen. Toen Van Isacker in 1983 met emeritaat ging, wilde hij na zijn lange inzet voor de academische wereld ook eindelijk iets doen voor zijn geloof. Hij vestigde zich in Niel-bij-As en in augustus 1991 - nu exact 25 jaar geleden - werd de eerste kapel op de Caelenberg ingehuldigd, in 1997 gevolgd door een grotere versie in de stal en de schuur van de gerestaureerde boerderij.
Geestelijk braakland
Een kwarteeuw later wordt in deze boerderij nog altijd elke zondag om 10 uur de traditionele Tridentijnse mis gedaan. Net zoals het was voor het Tweede Vaticaans Concilie begin jaren ‘60: de stoelen staan omgekeerd zodat de mensen die dat willen de viering geknield kunnen bijwonen, de hostie wordt aan de communiebank op de tong uitgereikt, de priesters staan met hun rug naar het volk en buiten de preek wordt alles in het Latijn gedaan. Door terug te grijpen naar die oude rituelen, wilde Van Isacker de modernisering in de kerk een halt toeroepen. Eind jaren ‘70 schreef hij al dat de moderniseringsgolf die op gang was gekomen na het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) te ver was gegaan. “Het is mijn leed als historicus te ervaren hoe de Kerk als menselijk instituut steeds meeliep met de stroming van de tijd. Het is een capitulatie. De volgende generatie zal zich met verstomming afvragen hoe een gemeenschap zo luchthartig, zo onnadenkend de schatten van het verleden door deuren en vensters kon gooien. Men capituleert omdat men mee wil doen met de geest, met de mode van de tijd. En het is de vraag waar de Kerk zal staan als deze mode fataal voorbij zal zijn, want niets verdwijnt sneller dan een mode. Dan riskeren wij ons in een verschrikkelijk geestelijk braakland te bevinden.” “De kerk was op dat moment in nood”, zegt Dine Bijnens. “Daarom vonden wij het beter om de oude ritus te gebruiken. De communie opnieuw op de tong in plaats van in de hand. Dat is veel eerbiedwaardiger. Net zoals de priester zich tot het Oosten richt, naar het licht. Veel mensen zeggen: hij staat met de rug naar ons, maar eigenlijk staat hij met zijn gezicht naar god. En wij mogen daar deel van zijn, ook al begrijpen we het misschien niet helemaal. Dat is net het mystieke.”
Jonge families
Vandaag is de Sint-Michaëlskapel een van de vijf plekken in Vlaanderen waar de oude traditie nog in ere wordt gehouden, ook al stierf pater Van Isacker - die zelf jarenlang de mis opdroeg - zes jaar geleden. “De meeste van onze priesters zijn nu buitenlanders. Duitsers, Nederlanders,... In Vlaanderen is de Tridentijnse ritus niet zo bekend”, zegt Dine Bijnens. “Toch hebben we elke zondag zo’n 40 tot 50 mensen in onze kapel, meer dan enkele jaren geleden. De laatste tijd steeds meer jonge families met kinderen. De mensen komen van overal. Uit de buurt, maar ook uit Nederland. Sommigen rijden meer dan 50 kilometer.”
Aggiornamento
Ook KSA-groepen komen van heinde en verre naar Niel-bij-As om er kennis te maken met de oude kerkelijke traditie. Naast de kapel staan deze week de tenten van een groep KSA-jongeren die begeleid worden door de jonge Dine Bijnens, oud-studente van Karel Van Isacker, samen met frater Stijn Peeters en pater Gert Verbeken aan de Sint-Michaëlskapel. Een beeld van een traditionele mis in de Sint-Michaëlskapel. pater Gert Verbeken (39) en frater Stijn Peeters (28). Ze horen bij de Servi Jesu et Mariae, de Dienaren van Jezus en Maria, die een klooster hebben in het Vlaams-Brabantse Overijse. Ook zij geloven sterk in de oude traditie. “Zonder moderniteit en de Kerk tegen elkaar uit te spelen, kunnen we 50 jaar na het concilie zeggen dat het Aggiornamento, het bij de tijd brengen van de kerk door paus Johannes XXIII, mislukt is”, zegt Gert Verbeken. “Het aanpassen aan de tijd is een nalopen geworden. Het essentiële is overboord gegooid. Er is geen mysterie meer. Wat vroeger heilig was, werd plots banaal. Ik ken mensen die na het concilie zelf niet meer wisten wat ze moesten geloven en uiteindelijk niet meer naar de kerk gingen. Als we de oude mis hadden behouden, dan denk ik dat we nog sterker hadden gestaan. Dan was het kerkbezoek niet zo bruusk achteruitgelopen.” “Het is een vorm van authenticiteit”, vult frater Stijn Peeters aan. “Dit is ongedwongen, dit is echt. Terwijl je bij veel priesters vandaag het gevoel hebt dat ze een show opvoeren. Een priester moet met God bezig zijn. Na het concilie is er veranderd om te veranderen. Het is te vlug gegaan. Alles wat naar vroeger verwijst is voor veel religieuzen slecht, maar tradities zijn niet slecht. Trádere is Latijn voor doorgeven. Wij willen de traditie die al 2.000 jaar bestaat, verderzetten.”
Tegenstand
Dat de groep in Niel-bij-As zich zo traditioneel - sommigen zeggen zelfs conservatief - opstelt, viel zeker in het begin niet in goede aarde. “In het begin was het niet gemakkelijk, er was veel tegenstand”, geeft Bijnens toe. “We stonden alleen. Het was puur dankzij de figuur van Van Isacker dat we toestemming kregen van de bisschop en de commissie ‘Ecclesia Dei’ in Rome om de oude Romeinse ritus te gebruiken. Vele mensen zeiden dat we een sekte waren, maar voor alle duidelijkheid: we zijn echt geen sekte. De mensen komen vrijwillig naar hier. Sommigen maar één keer, anderen blijven komen. We verplichten niemand. Je moet ook geen lid zijn. We zijn een parochie als een andere.” “Met dat verschil dat wij opbouwen”, zegt Verbeken. “Wij trekken een jonger publiek aan, terwijl elders het kerkbezoek terugloopt.”
15 augustus wordt het 25-jarige bestaan van de Sint-Michaëlskapel gevierd. Om 16 uur aan de Caelenbergstraat 40 in Niel-bij-As. Pater Gert Verbeken leidt de viering.