“Foto’s zijn de enige herinnering”
Fotografen van sterrenkindjes
En plots staat je wereld stil. Zachtjes streel je de hele kleine vingertjes. Je geniet bij het zien van zoveel moois. En dat moois, hoe tragisch het is ook is, leggen de fotografen van de vzw Boven de Wolken vast. Zij maken foto’s van sterrenkindjes: baby’s die tijdens de zwangerschap, vlak voor of na de bevalling gestorven zijn. “Mooie foto’s zijn ontzettend belangrijk om te leren leven met dit verlies”, zeggen Liesbeth, Saartje, Charlotte en Nathalie, vier Limburgse fotografes van Boven de Wolken. Een foto van een fiere mama en papa, met hun kindje. Een closeup van handjes of voetjes. Een heel kleine tweeling, die lekker dicht tegen elkaar ligt. Ze lijken te slapen. Prachtige foto’s zijn het. Vaak amper te zien dat de kindjes overleden zijn. Boven de Wolken is een vzw met een team van fotografen in heel Vlaanderen, die gratis foto’s komen maken van baby’tjes die pas gestorven zijn. Meestal zijn ze al overleden in de buik. Baby’tjes zoals Josha, het zoontje van Sergio Herman en zijn vrouw Ellemieke die afgelopen week net voor de bevalling stierf.
Koesteren
Boven de Wolken is in april 2016 opgericht door de West-Vlaamse fotografen Sharon en Anneleen. Sharon is zelf mama van Nina*, die de dag na de bevalling overleden is. Anneleen is vroedvrouw en heeft in haar verloskamer sterrenkindje Marilou* gefotografeerd. “Sharon en Anneleen wilden niet enkel met fotografen uit hun regio werken, maar ook aan de andere kant van het land”, zegt Saartje Lommelen (34) uit Ham. “Via via zijn ze bij mij terechtgekomen. Een vriend van mij heeft zijn kindje vijftien jaar geleden verloren. Hij heeft één foto van zijn kindje en die koestert hij echt. Het is alles wat ze nog hebben van hun kindje. Het is heel hard. Het is geen mooie foto. Maar ze hebben wel een foto.” De Limburgse tak van Boven de Wolken telt zeven vrijwillige fotografen. Waaronder ook Liesbeth Gavriilakis (33) uit Bree, Charlotte Smeets (25) uit Diest en Nathalie Aendekerk (32) uit Opoeteren. “We zijn bijna allemaal newborn-fotografen en zijn het dus gewoon om baby’s te fotograferen. We hebben het materiaal, kennen de poses”, zegt Saartje. “De meeste van ons hebben ook zelf kinderen”, vertelt Liesbeth. “Daardoor hebben we feeling met baby’s en mama’s. Kinderen zijn onze passie. De fotografen worden streng geselecteerd op hun skills, dus slechte foto’s zijn ondenkbaar. De foto’s die wij maken zijn het enige wat de ouders nog hebben na het verlies van hun baby. Ze kunnen hun kindje niet meer vasthouden, maar ze kunnen hem of haar wel nog ‘zien’. Dat helpt hun om te leren leven met het verlies. Het is heel belangrijk dat het ook mooie foto’s zijn.”
13 weken
De fotografes kennen allemaal wel iemand, die een kindje verloren heeft tijdens de zwangerschap. “Ik heb drie vriendinnen, die een sterrenkindje hebben”, vertelt Nathalie. “Door het in mijn omgeving mee te maken, had ik het idee dat ik ook iets wil betekenen. Omdat je niet goed weet wat je moet verwachten, mag een nieuwe fotograaf eerst mee met iemand met ervaring. De eerste keer dat ik meeging, was naar een kindje dat gestorven was na zestien weken zwangerschap.”
Ouders kunnen niet enkel een beroep doen op Boven de Wolken, wanneer hun kindje (bijna) voldragen is en sterft. Het kan ook vroeger. “Ongeveer de helft van de oproepen zijn voldragen baby’s”, zegt Saartje. “De rest is jonger. Het jongste kindje dat ik heb gefotografeerd, was na 13 weken zwangerschap. Vanaf het moment dat de ouders er behoefte aan hebben, doen we het. Zo’n kindje van 13 weken is helemaal af: armpjes, beentjes, vingertjes, teentjes, het neusje. Alleen de huid is nog heel fragiel. En het moet nog groeien natuurlijk. Het is zo klein, dat je het kindje op een hand kunt leggen.”
Ouders laten de fotografen toe, in het meest intieme moment van hun leven. Het moment, waarop ze afscheid nemen van hun kind. “Dat raakt ons natuurlijk ook”, zegt Nathalie. “Maar we worden heel goed begeleid. Er is een psycholoog waar we terechtkunnen. We kunnen onze verhalen via de fotografengroep van Boven de Wolken ook bij elkaar kwijt.” “Je weet op voorhand niet hoe je zelf gaat reageren”, zegt Saartje. “Dikwijls zijn het heel droevige verhalen. Ouders die al heel lang
De ouders kunnen hun baby niet meer vasthouden, maar dankzij onze foto’s kunnen hem of haar wel nog ‘zien’ Liesbeth Gavriilakis (33) Vanaf het moment dat de ouders er behoefte aan hebben, komen we langs. Een kindje van 13 weken is heel klein, maar wel helemaal af Saartje Lommelen (34)
bezig zijn om een kind te krijgen. Ze kunnen heel emotioneel zijn, heel hard huilen.” “Sommige ouders zijn echt in shock”, zegt Nathalie. “Het ene moment ben je zwanger. En dan plots niet meer. Maar de meeste ouders zijn wel erg dankbaar.” “Ouders twijfelen wel eens of ze het wel moeten doen”, zegt Charlotte. “Maar achteraf zijn ze heel blij dat ze het gedaan hebben. ‘ Dank je om ons te geven wat we echt nodig hadden’, zeggen ze dan.”
Oproep
Wanneer een baby gestorven is of een zwangerschap dreigt mis te lopen, kan Boven de Wolken gecontacteerd worden via de website. “Soms zijn dat de ouders zelf, soms is het familie of de vroedvrouw”, zegt Liesbeth. “We krijgen door in welk ziekenhuis het is, hoe oud de baby is, of het een jongen of meisje is en of het kindje al gestorven is of niet. Wie van de regio is en binnen de 24 uur kan langsgaan, kan reageren op de oproep.” “Soms gaan we al langs in de verloskamer om de foto’s te maken, maar het kan ook in een gewone kamer of in het mortuarium”, zegt Charlotte. “Dat hangt een beetje van het ziekenhuis af.” De fotografen doen er alles aan, om mooie foto’s te maken. “We hebben zelf heel kleine kleertjes en dekentjes om de kindjes in te wikkelen”, zegt Nathalie. “Die worden speciaal voor ons gemaakt, door enkele creatievelingen. Wat je in de winkel vindt, is vaak veel te groot.”
“We maken foto’s van het kindje, close-ups of met de ouders erbij”, vertelt Saartje. “Of met de broer of zus erbij. Dat raden ze niet altijd aan in het ziekenhuis. Zo ben ik eens bij een gezin geweest, dat een voldragen baby had verloren. Het broertje was twee en de vroedvrouw had gezegd om de baby niet te laten zien. Maar wij vinden net dat dat wel goed is. Dat kadert het. Hoe hard het ook is, het hoort bij het leven. En het helpt bij de verwerking.”
“Soms willen de ouders er bij de fotoshoot niet meer bij zijn”, zegt Charlotte. “Soms hebben ze al afscheid genomen. Of is het te confronterend.”
“We bewerken de foto’s ook”, zegt Liesbeth. “Zo kan er schade van de bevalling aan het huidje zijn. We geven zowel de ruwe versie aan de ouders, als de bewerkte beelden. Het is belangrijk dat ze ook de ruwe beelden hebben als herinnering. Maar de bewerkte foto’s zijn toegankelijker, die kunnen ze gebruiken om aan vrienden en familie te laten zien.”
Geboortekaartje
“De foto’s worden geregeld gebruikt voor het geboortekaartje, voor de afscheidsviering, voor een fotoalbum. Of ze worden in de woonkamer opgehangen”, zegt Saartje. “Door thuis een foto van hun overleden kindje te hangen, maken ze het bespreekbaar. Vaak weten mensen niet hoe ze moeten reageren. Of ze iets moeten zeggen. Als er een foto hangt, breekt dat het ijs.” “Voor de ouders is het belangrijk dat ze een foto kunnen laten zien: dit is nu mijn kindje”, zegt Charlotte. Saartje knikt. “Ze zijn heel trots dat ze mama en papa geworden zijn. Ze willen hun kindje zo mooi mogelijk tonen.”
“Als we aankomen in het ziekenhuis, is het daarom ook belangrijk dat we proficiat zeggen”, vertelt Nathalie. “Dat klinkt gek. Maar ze zíjn wel net mama en papa geworden.”
Ziekenhuizen
Boven de Wolken wil graag wat meer bekendheid. Ook in Limburg is er nog werk aan de winkel. Vanuit heel Vlaanderen kwamen in 2017 al veertig oproepen binnen. In Limburg in het totaal nog maar drie. “Dat wil niet zeggen dat er in Limburg minder sterrenkindjes geboren zijn. In Limburg zijn de ziekenhuizen - op enkele uitzonderingen na - echter nog niet voldoende mee”, zegt Liesbeth. “Het zou fijn zijn, als zij aan de ouders vertellen dat wij er zijn. Ouders staan er op dat moment niet altijd bij stil hoe belangrijk die foto’s kunnen zijn, om met het verlies te leren leven. Soms hebben ze snel foto’s gemaakt met hun smartphone. Er zijn ook ziekenhuizen die zelf foto’s maken. Het is goed dat ze beelden hebben, maar dat is niet te vergelijken met een fotoshoot door een professionele fotograaf. Belangrijk is ook de ouders de foto’s snel krijgen. Pas dan kan het verwerkingsproces beginnen. Daarom proberen wij onze foto’s zo snel mogelijk te bezorgen.”
“Ouders die zoiets meemaken zijn overmand door verdriet”, besluit Saartje. “Op zo’n moment ben je niet bezig met wat je allemaal moet en kan doen. Met foto’s. Maar die foto’s zijn het enige wat de ouders nog hebben van hun kindje. Daarom is het zo belangrijk dat ziekenhuizen hen vertellen dat wij bestaan.”
We hebben zelfgemaakte kleertjes en dekentjes om de kindjes in te wikkelen. Wat je in de winkel vindt, is vaak veel te groot
Nathalie Aendekerk (32) Voor de ouders is het belangrijk dat ze een foto kunnen laten zien: dit is nu mijn kindje. Ze zijn trots dat ze mama en papa geworden zijn
Charlotte Smeets (25)