Taal en verhaal
komen bent,”, vertrouwt Wilders hen toe. Het paar glanst gelukkig. Rauwe emotie, een meeslepend verhaal, symbolenstrijd. “Wilders biedt de kiezer aan waar het de gevestigde partijen de laatste decennia steeds meer aan ging schorten”, zegt Paul Frisssen, hoogleraar bestuurskunde in Tilburg en decaan van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur, een Haagse instelling die het ambtelijke kader opleidt. De Bredanaar van Limburgse afkomst lanceerde vorig jaar een opgemerkte oproep aan de overige Nederlandse partijen om Wilders’ aanvallen op de vertegenwoordigende democratie niet onbeantwoord te laten. “Met zijn uithalen naar het ‘nepparlement’ overschrijdt Wilders een grens: hij legt de bijl aan de wortels van de boom die hij beweert te verdedigen.”
Het helpt echter niets om het stembussucces van Wilders (en andere populisten) toe te schrijven aan irrationele boosheid, onderbuikgevoelens, politieke onvolwassenheid en gebrek aan inzicht. Paul Frissen: “Wilders’ succes is ook en zelfs in heel sterke mate een taalkwestie. De taal van leiders als Wilders heeft de directheid, de rauwheid die in beschaafde kringen vulgair wordt gevonden. Het is zeker niet de taal van de regenten die elk probleem, elke onvrede onder nieuwe lagen van beleid stoppen, die alles in redelijkheid en compromis willen oplossen.” Leiders als Wilders voelen aan dat politiek eerst en vooral een symbolische orde is, benadrukt Frissen: “Vragen over de wettelijke, praktische en financiële uitvoerbaarheid van zijn plannen ketsen op Wilders af. Hij antwoordt er ook niet op en dat maakt voor zijn aanhangers verder niets uit. Zijn programma gaat op een A4’tje en het bestaat vooral uit slogans. Het radicale tegendeel van de bedachtzame taal van de beleidsnota, waar zoveel politiek proza op is gaan lijken.”
Aureool
In de campagnedrukte op het Bredase plein blijft Wilders op een bizarre manier altijd zichtbaar. Een stukje van zijn peroxyde-haardos steekt steeds boven het gewoel uit. Het werkt als de aureool van een engel. De nieuwe leider is er voor het volk, maar hij is nooit van het volk. Hij houdt altijd zijn distantie, zegt professor Frissen: “Populisten als Wilders zijn de bevrijdende stem van het volk. Hij staat buiten de elite, het systeem. Hij is de andere. Degene die het allemaal zal veranderen, zal zuiveren. Als hij overwint, is dat een overwinning van het volk dat hij in zijn eenheid en zuiverheid herstelt.” In die strijd zijn symbolen uiterst belangrijk, tot in het absurde, pietluttige toe. Frissen: “Neem de met zo veel rauwe emotie gepaard gaande symboolstrijd om Sinterklaas en Zwarte Piet. Dan maakt het blijkbaar plots niets meer uit dat het draait om een Turkse heilige en een Afrikaan die herinnert
We gaan Nederland terugveroveren. Het wordt helemaal anders
Geert Wilders, lijsttrekker (en enig lid) Partij voor de Vrijheid