“We moeten opletten voor een nieuwe burgeroorlog”
”De technologische evoluties zorgen voor meer verliezers dan winnaars. Nu is zelfs de middenklasse aan het verarmen. Daarbovenop komt de massale immigratie. Onze verzorgingsstaat kan dat niet aan en dat kan voor grote spanningen zorgen. Indien de partijen
WoensdagWoens zijn het parlementsverkiezingen zingen in Nederland. Na de Brexit en met met verkiezingenve in Duitsland en FrankrijkFrankr voor de boeg, kijkt de hele wereld wereld naar wat Nederland en in het bijzonder PVV-voorman Geert Wilders gaat doen. En dus dachten we: waarom zouden we deze keer geen Nederlander interviewen over die verkiezingen?
Indien u niet naar de Nederlandse televisie kijkt, is de kans klein dat u Adjiedj Bakas kent. Maar in Nederland kent iedereen hem. De krant NRC promoveerde hem tot dé trendwatcher van Nederland.
Zoals we een beetje vreesden, is hij een klein halfuur te laat op onze afspraak. Hij had nog eerst een lezing in Haarlem en het verkeer richting Amsterdam was druk. Niet erg. Het laat ons toe om zijn kantoor uitgebreid te bekijken. Zoals men op de foto’s kan zien, is dat een klein museum met kunstwerken van over de hele wereld. En met een plafond vol met blauwe Delftse schotels.
Het interview gaat dus over de Nederlandse verkiezingen. Maar nog meer over de maatschappelijke evolutie daar. De verschillen met Vlaanderen zijn quasi verwaarloosbaar.
Wat is er aan de hand met Nederland? Het politieke landschap staat er, althans vanuit Vlaanderen bekeken, op zijn kop.
“Tja, we zijn nu eenmaal een raar landje. Wat er echt aan de hand is, is dat de mensen boos zijn en oplossingen willen. Maar die komen er niet snel genoeg en daarom nemen ze meer en meer zelf het heft in handen door zich te organiseren in groepen en communities. Ze hebben het ook een beetje gehad met de carrièrepolitici van wie ze weten dat die straks weer helemaal iets anders gaan doen. Nu, onze politici hebben het ook niet gemakkelijk. Ze zijn moe. Dat komt omdat ze opgeleid zijn in een tijd dat Nederland nog geordend was in allerlei machtsstructuren. Maar dat is allemaal weg en onze politici weten daar geen raad mee. In feite beleven we een tweede reformatie en ook deze is een gevolg van de technologische evoluties. De eerste reformatie tegen de katholieke kerk was een gevolg van de uitvinding van de boekdrukkunst. Deze reformatie tegen de politieke elite is een gevolg van de snelle ontwikkelingen van het internet en de sociale media. Zbigniew Brzezinski, de veiligheidsadviseur van Jimmy Carter, heeft dat al in de jaren tachtig voorspeld. Internet en de sociale media zorgen wereldwijd voor een politiek ontwaken van de mensen. Het zal leiden tot een vervanging van de politieke elite.”
Door wat?
“Dat is de grote vraag waarop ik nog geen definitief antwoord heb. Er zijn meerdere mogelijkheden zoals een meer technocratisch bestuur of meer zelfbestuur. Al denk ik dat er altijd nood zal zijn aan charismatische figuren die de richting aangeven.”
Dat moet u eens uitleggen.
“Ik heb een memorandum geschreven waarin ik tien ideeën aanbreng voor de kabinetsformatie. Op de cover staat een man op een zeilplank tussen allemaal haaien. De man op de plank is de burger. De plank is het openbaar bestuur. En de haaien zijn de bedreigingen zoals de radicale islam of de werkloosheid als gevolg van robotisering en digitalisering. Het doel is een open zee zonder haaien. De burger moet zelf peddelen om de open zee te bereiken. De overheid moet dat niet langer in zijn plaats willen doen, moet zich minder in de plaats van de burgers stellen. De overheid moet wel de zaken faciliteren, het mogelijk maken dat de burgers hun doel bereiken. Geef ze adviezen en hefbomen.”
Wat wil u aan de burger teruggeven?
“Dan denk ik in eerste instantie aan zorg. We moeten zorg deprofessionaliseren. De mensen moeten opnieuw zelf voor hun kinderen en hun ouders zorgen. En de overheid kan dat vergemakkelijken met bijvoorbeeld kangoeroewoningen. Ook qua veiligheid kunnen burgers meer en meer voor zichzelf zorgen bij middel van bijvoorbeeld slimme camera’s met gezichtsherkenning. Wanneer een pedofiel op weg is naar een kindertuin, kunnen ze zelf meteen optreden.”
En hoe zit het dan met de privacy?
“Hoe kan je dat nog regelen nu iedereen een slimme mobiele telefoon op zak heeft. De wetgeving kan de technologische evoluties gewoon niet meer volgen. Een ander voorbeeld. Er is hier in Nederland een wet op het voltooid leven in voorbereiding. Omdat steeds meer mensen op een gegeven moment voor zichzelf beslissen om uit het leven te stappen. Omdat het goed is geweest. De overheid wil dat nu reglementeren. Dat heeft geen zin, omdat de mensen het gewoon doen door een pilletje te nemen of zich te laten doodvriezen.”
Doodvriezen?
“Absoluut. Noorse rederijen weten daar alles over. Mensen maken een laatste cruise en gaan ’s nachts buiten zitten en laten zich doodvriezen. Noorse rederijen hebben daarom ook altijd doodskisten mee. In plaats van een wet te maken, zou de overheid er beter aan doen van een website te maken over hoe men een voltooid leven kan beëindigen. Het is niet meer te controleren voor onze overheden. De burgers hebben zich bevrijd en zelf het heft in handen genomen.”
Hoe gaan we onze maatschappij dan nog georganiseerd krijgen?
“We zullen alles opnieuw moeten uitvinden. Want zoals we het de laatste honderd jaar hebben georganiseerd, werkt het niet meer. De verkiezingen hier in Nederland gaan niet over economie en tewerkstelling, maar over identiteit en cultuur. De mensen hebben behoefte aan een eigen plek in de grote wereld. De grote wereld is kil en footloose. Provincies kunnen daarin een grote rol spelen. Ze zorgen voor identiteit en een gedeelde cultuur. Cultuur is sterker dan structuur.”
In België wil men de provincies afschaffen.
“Dan raak ik jullie aan om te rade te gaan in Israël. Daar heeft men de provincies afgeschaft en na tien jaar opnieuw ingevoerd. Geef provincies de regierol en laat de gemeenten het op het terrein uitvoeren. Ik ben trouwens voor kleine gemeenten, hoe kleiner hoe beter. Dat zorgt voor meer verbondenheid.”
Welke rol is er nog weggelegd voor de partijen?
“De drie grote ideologieën van de 19de eeuw hebben alle drie hun doelstellingen gerealiseerd. De christendemocraten hebben de verzorgingsstaat uitgebouwd. De sociaaldemocraten hebben de arbeiders ontvoogd. En de liberalen hebben gezorgd voor individuele vrijheden. Hun lot is stoppen of zichzelf heruitvinden. Dat ligt niet voor de hand, want er zijn veel tegengestelde belangen. Wat partijen in feite vooral moeten doen, is nieuwe burgeroorlogen voorkomen. Alleen dan zijn ze nog relevant.”
Internet en sociale media zorgen wereldwijd voor een politiek ontwaken van de mensen De mensen hebben behoefte aan een eigen plek in de grote wereld. Provincies zijn zo’n plek
Burgeroorlogen?
“Zeker weten. De technologische vooruitgang zorgt voor te veel verlie-
zers. Eerst verloor de kleine man zijn job. Nu is de middenklasse massaal aan het verarmen. Daarom pleit ik al langer voor een herverdeling tussen betaal en niet-betaald werk via sociale dienstplicht en fiscale stimulansen,. Voor een tax shift waarbij werk minder en energie en grondstoffengebruik meer worden belast. En voor een invoering van een belasting op robots en computers. Dat is ook nodig om onze welvaartsstaat overeind te houden. Wanneer de middenklasse verarmt, dan is dat niet goed voor onze maatschappij. Het is de middenklasse die voor sociale cohesie zorgt. Maar wanneer die verarmt, zal die zich niet langer engageren in het schoolbestuur of het verenigingsleven. Daarbovenop komt de massale immigratie. Onze verzorgingsstaat kan dat onmogelijk opvangen. Bovendien gaat het vooral om mensen met te weinig skills om voor een meerwaarde voor onze maatschappij te zorgen. En dan hebben ze ook nog eens een andere godsdienst waarmee wij grote problemen hebben.”
De meeste moslims zijn vredelievende mensen.
“Absoluut. Maar de aanhangers van de radicale islam zijn de nazi’s van onze tijd. En als we niet opletten, gaan zij de agenda bepalen. De geschiedenis leert ons dat. De meeste Duitsers waren ook vredelievend. Toch was er Hitler. De meeste Chinezen waren vredelievend. Toch was er de terreur van Mao. Ik vind het jammer dat de vredelievende moslims zich niet sterker afzetten tegen de radicale islam. Dat alles kan voor grote spanningen zorgen in onze maatschappij. Spanningen tussen arm en rijk. Spanningen tussen autochtonen en allochtonen. Indien men niet op tijd optreedt, kan het ontsporen.”
Radicale islam en immigratie zijn de thema’s waarop Geert Wilders surft. Gaat hij de verkiezingen winnen?
“Dat denk ik niet. Omdat dit al lang zijn thema’s zijn die ondertussen ook door de andere partijen zijn overgenomen. Bovendien weet iedereen dat hij toch niet mee in een regering zal komen omdat er ook in Nederland - zonder dat het ooit is gezegd - een feitelijk cordon sanitair is rond hem en zijn PVV. Bovendien, en dat is vreemd, ligt de gewone man in de straat niet echt wakker van radicale islam en massale immigratie. De rijke Nederlanders wel en die hebben ondertussen allemaal al een huis gekocht in Amerika voor als het nodig is. Daarom zijn rijke mensen rijk. Ze sorteren voor, ze hebben intuïtie, ze anticiperen.”
Logisch dat Afrikanen een beter leven willen. Immigratie is niet tegen te houden.
“Toch wel. Bouw drijvende muren rond Italië en Griekenland. Breng de zoon van Kadhafi weer aan de macht zodat hij net als zijn vader de vluchtelingen tegenhoudt in Libië. En huur voor honderd jaar grote stukken land in Noord-Afrika om er onafhankelijke stadstaten uit te bouwen voor al die vluchtelingen. Waarbij wij hen helpen om die stadstaten zelf uit te bouwen. Zoals de vluchtelingen Hong Kong uitbouwden.”
Welke politici gaan dat durven zeggen? Dat is politieke zelfmoord.
“Helemaal niet. Toen hij minister was van Immigratie, Integratie en Asiel, heeft Gerd Leers die piste verkend. Ons probleem is dat Nederland alsmaar voller, armer en islamitische wordt. Dat is geen aantrekkelijk vooruitzicht. Er niets aan doen is pas politieke zelfmoord. Angela Merkel was daar goed mee bezig. Omdat de Duitse beroepsbevolking terugloopt, dacht ze de Duitse economie te kunnen redden met immigratie. Had ze een miljoen Chinezen gehaald, dan had dat gekund. Maar met wie nu naar Duitsland kwam, zal dat niet lukken.”
Ook in Nederland is er veel kritiek op Europa.
“Niet zo lang geleden had ik een gesprek met de voormalige minister van Buitenlandse Zaken Uri Rosenthal. Hij heeft jaren in dat circus meegedraaid en vond dat men terug moest naar de EEG. Heel veel mensen zijn het daarmee eens. Europa moet zijn buitengrenzen beschermen, veiligheidsinformatie uitwisselen, goede relaties opbouwen met Amerika en Rusland en voor het overige zich vooral bezighouden met energie en economie. Dat wordt het opnieuw een powerblok dat druk kan zetten.”
In het straatbeeld is weinig te merken van het feit dat het woensdag verkiezingen zijn in Nederland.
“Dat is altijd zo. Het leeft wel in de media. Wat wel opvalt is dat er maar twee of drie debatten zijn tussen Mark Rutte en Geert Wilders. Wilders voert zijn campagne net zoals Donald Trump vooral via de sociale media. En met optredens in populaire programma’s. Deze week was hij bijvoorbeeld in ‘Goede Morgen Nederland’ en tijdens dat programma riep hij de mensen op om namen te suggereren voor zijn twee nieuwe katjes. Je moet het maar doen.”
Wie wordt de nieuwe ministerpresident?
“Ik denk dat Mark Rutte de beste kaarten heeft. Omdat hij nog altijd het beste oliemannetje is, omdat hij het gemakkelijkst partijen bij elkaar kan brengen. En hij kan als geen ander van ijsschots naar ijsschots springen zonder in het water te vallen. De kans is ook groot dat zijn VVD de grootste partij blijft. Al is het wel opletten voor de gordijnbonus voor Geert Wilders. Mensen zeggen niet gemakkelijk dat ze voor de PVV stemmen, ondertussen doen ze het wel.”
Aanhangers van de radicale islam zijn de nazi’s van deze tijd