“We waren in de buurt en wachten onderzoek af”
Nog geen uitsluitsel over betrokkenheid Belgische F-16’s bij 137 burgerdoden in Mosoel
Defensieminister Steven Vandeput (N-VA) en militaire experts hebben gisteren uitleg gegeven aan de opvolgingscommissie Buitenlandse Operaties over een bombardement met minstens 137 burgerdoden op 17 maart in West-Mosoel, de oude stad. Achter gesloten deuren. Vandeput bevestigt dat Belgische F-16’s die dag in de buurt waren. “Net als andere coalitiepartners. We kunnen alleen niet zeggen wie verantwoordelijk is voor de burgerdoden. Eerst moeten we de resultaten van het lopende onderzoek afwachten.” Wat weten we van die 17de maart? Volgens het rapport van de Britse ngo Airwars hebben Iraakse civiele redders gemeld dat een luchtaanval op een gebouw van drie verdiepingen in Al Jadida, een wijk in het dichtbevolkte WestMosoel, die dag minstens 147 doden had geëist. Andere getuigenissen in het rapport hebben het dan weer over 230 tot zelfs 520 doden, vooral vrouwen en kinderen. Op het moment van de luchtaanval diende het gebouw als onderkomen voor honderden gevluchte inwoners van Mosoel die er voedsel en onderdak kregen. Anderen zeggen dan weer dat IS die burgers daar vasthield als levend schild.
Oorlog
Duidelijk is intussen ook dat Iraakse grondtroepen die dag luchtsteun vroegen. Vermoedelijk bestookte IS hen vanuit dat gebouw. Minister Vandeput verwoordt het zo: “Bij een aanval op bevriende troepen kan je in het oorlogsrecht ‘wettige verdediging’ inroepen. Het inschatten van collateral damage (nevenschade, nvdr.) is normaal een omvangrijk proces, maar bij een zogeheten fieldevaluatie gebeurt zo’n beslissing sneller. De basisregel van de Belgen om burgerslachtoffers te vermijden, blijft hoe dan ook: ‘Bij twijfel, geen twijfel.’ Dan worden er géén wapens ingezet. Ook bij deze inzet is onze redcardholder (die zijn fiat moet geven voor een operatie, nvdr.) in het hoofdkwartier van de Coalitie in Qatar geraadpleegd.” België zou overigens één op de vier opdrachten weigeren precies omdat het risico op burgerslachtoffers anders te groot is.
Of het weer – het zou die dag zwaar bewolkt geweest zijn – een rol speelde, wil Vandeput ontkennen noch bevestigen: “We wachten het onderzoek af. Op 26 maart heeft de Internationale Coalitie ons meegedeeld dat er een onderzoek gestart wordt. Daarop hebben wij het federaal parket op de hoogte gebracht dat op zijn beurt de resultaten afwacht. Ik kan alleen zeggen die dag alle coalitiepartners actief waren boven Mosoel. België houdt zich daarbij strikt aan het oorlogsrecht, en nog een beetje meer. Ik wil me niet uitspreken over onze partners. Ik kan alleen zeggen dat we onszelf heel strikte regels opleggen. Maar we vechten tegen een tegenstander die zich aan geen enkele regel houdt en niet terugdeinst voor de meest gruwelijke wandaden. Dat is net die beruchte asymmetrische oorlog.”
Piek burgerslachtoffers
Opvallend: in de commissie waren geen parlementsleden van sp.a en PS aanwezig, twee partijen die anders het gebrek aan transparantie van België over de inzet van F-16’s regelmatig mee aanklagen. Wouter De Vriendt (Groen) was zowat de enige van de oppositie: “We hebben veel informatie gekregen. De minister zei aan het eind dat wij nu evenveel wisten als hij. Het onderzoek krijgt nu een hoge prioriteit. Zo hoort het ook. De strijd tegen IS is belangrijk, maar niet ten koste van burgerdoden. Net nu zien we een piek van burgerslachtoffers. Dat komt omdat Mosoel dichtbevolkt is, maar ook omdat de Amerikanen blijkbaar minder scrupules hebben nadat Trump gezegd heeft dat Amerika IS naar de hel zal bombarderen.”
“Ik pleit ervoor dat onze Defensie haar voorzichtigheid, waarvan ik nog altijd overtuigd ben, blijft handhaven en zich niet laat meeslepen. Wel zou ik aan de minister willen vragen voortaan wat proactiever te zijn. Wie te traag communiceert, geef vrij spel aan verdachtmakingen en insinuaties. Zoiets speelt IS alleen maar in de kaart.”