Oog in oog

Passie

‘Blut und Tränen’ heet de tentoonstelling in het Akense Suermondt-Ludwig-Museum, gewijd aan de passieschilderijen van de Leuvense meester Aelbert Bouts, tweede zoon van de veel beroemdere Dirk, in wiens artistieke voetsporen hij zijn lange (1451/55 - 1549) leven bleef treden. Bloed en tranen vermengen zich ook op dit tondo met de Man van Smarten. Het gezicht is icoon en portret, de trekken geïnspireerd door de Lentulusbrief (naar een niet-gedocumenteerde Romeinse bestuurder van Judea die in een zogenaamde brief aan de Senaat een beschrijving van Christus gaf). We zien de daarin vermelde licht gevorkte baard, de haren met de kleur van bijna rijpe hazelnoten, de rechte neus - het beeld dat al eeuwen en eigenlijk nog altijd onze voorstelling van Christus bepaalt.

Doornen

Ook nu gruwelbeelden dagelijkse mediakost zijn, behoudt dit paneel de kracht om te schokken. Nauwgezet, sadistisch bijna, beschrijft Bouts in dit eigenhandige, technisch meesterlijke werk hoe de doornen van de doornenkroon - dat meest symbolische passie-instrument - het hoofd van Christus binnendringen. Je ziet ze letterlijk in zijn vlees verdwijnen, hun vervaarlijke punten reikend tot zijn wenkbrauwen. Ze stuwen zijn huid op en blijven daaronder zichtbaar als blauwige profielen. We staan oog in oog: frontaler en directer kan niet. Laatmiddeleeuwse devotie moedigde die persoonlijke confrontatie en overweging aan. Door de witte achtergrond en de afsnijding van het hoofd roept de kunstenaar ook het eerste portret van Christus op: de beeltenis op de zweetdoek van Veronica, Vera Icon. Bouts maakt de waarachtigheid pijnlijk reëel. Kijk in de bloeddoorlopen ogen, met daaronder de blauwe kringen. Kijk naar de open mond met de paarsige lippen - klaar om een vraag te formuleren.