“In Turkije zijn politici vedetten”
HASSELT - Zondag spreken de Turken zich in een referendum uit over de invoering van een presidentieel regime in Turkije. Het moet president Erdogan nog meer macht geven. Wij brachten drie vrouwen van Turkse origine en drie Vlaamse mannen rond de tafel om
Het referendum zorgt voor discussies en spanningen in Turkije. En in eigen land binnen de Turkse gemeenschap die zich op basis van de dubbele nationaliteit mee mag uitspreken. Waarover gaat dit referendum? Hoe kijkt onze Turkse gemeenschap naar dat referendum en naar president Erdogan? Wat kunnen de gevolgen daarvan zijn voor de verhoudingen tussen Turkije en de Europese gemeenschap? Wat zullen na dit referendum de verhoudingen zijn binnen de Turkse gemeenschap ? En kan dit een impact hebben op ons samenleven? ( Zie ook politieke analyse op blz 11) Allemaal vragen die een interessant debat met een levend publiek kunnen opleveren. Dat dachten wij toch. Maar de organisatie van dat debat was minder evident. Eerst werd ons aangeraden om dit debat toch maar achter gesloten deuren te houden. Daarna lieten tegenstanders van de invoering van een presidentieel regime in Turkije ons weten dat ze het op dit ogenblik niet opportuun vonden om mee te werken aan dit debat. De spanningen na de mislukte staatsgreep in Turkije zijn immers nog niet helemaal weggeebd.
Jammer? Misschien wel. Maar niet getreurd. Het debat zorgde dan wel niet voor vlammende discussies waar wij journalisten aan verslaafd zijn, het leverde ons wel inzichten op waar we iets mee kunnen doen.
60 procent van de Turken in België is gaan stemmen voor het referendum. Zijn jullie gaan stemmen?
Meral Özcan: “Nee, omdat ik ook geen tijd had om al die 18 artikels van de grondwet die nu voorliggen, te bestuderen. Maar ik heb in elk geval vrienden in zowel het ja- als het neekamp. Ik ken ook koppels van wie de vrouw ja stemt en de man nee.”
Hilal Yalçin: “Ik ben geweest. Stemrecht moet je gebruiken.”
Met de bussen die aan de moskee vertrokken?
Hilal Yalçin: “Nee, ik heb zelf gereden.”
Enig idee wie de bussen betaalt?
Hilal Yalçin: “Dat gaat via de moskee, denk ik.” Funda Oru: “Ik heb ook gestemd, uit erkenning voor mijn vaderland. Ook bij ons zijn er bussen ingezet.”
Op wie hebben jullie gestemd?
Hilal Yalçin en Funda Oru ( in koor): “Dat zeggen we niet.”
Herman Reynders: “Als je hier je toekomst uitbouwt, dan ga je toch niet meer stemmen voor Turkije?”
Waarom liggen ze hier meer wakker van dat referendum dan in Turkije?
Funda Oru: “Ik heb er geen probleem mee dat er Turkse politici hier campagne komen voeren, ook al heb ik vooral het ja-kamp gehoord, maar ze moeten ook rekening houden met de Turkse gemeenschap hier. Die politici moeten ook beseffen dat dit ons land is, dat onze toekomst hier ligt en dat zij met hun uitspraken over onder meer nazi’s bruggen opblazen.”
De uitspraken over nazi’s komen van Erdogan zelf. Misbruikt de AKP de Turken hier?
Funda Oru: “Ik let er in elk geval op om niet te polariseren.” Meral Özcan: “Deze zomer is ex-AKP-minister Metin Külünk in Beringen komen spreken, zijn boodschap was toen toch: jullie leven hier, jullie moeten jullie hier engageren.”
Waarom ligt het allemaal zo gevoelig?
Meral Özcan: “Omdat we nog allemaal veel familie hebben in Turkije, die band is nog zeer intens.”
Zou het kunnen dat Erdogan jullie hier misbruikt om beter te scoren? Want hij is zeer agressief en hij speelt in op nationale
Het kwalijke aan Erdogan is dat hij de laatste resten van de Turkse democratie beëindigt
Leo Neels
gevoelens.
Hilal Yalçin: “Erdogan blijft een politicus die stemmen moet halen. En Turken houden van sterke leiders.”
Hij kan 5 à 6 procent van de nodige stemmen halen in het buitenland.
Hilal Yalçin: “Die campagne kon ook rustiger, zonder zo hard te roepen dat het nee-kamp de vijand is.”
Wat is eigenlijk de inzet van het referendum? Meer macht voor Erdogan?
Hilal Yalçin: “Inderdaad, al hebben weinig kiezers die 18 punten van de herziening van de grondwet gelezen.” Meral Özcan: “De verkiezingen gaan eigenlijk niet over het referendum op zich, wel of je nu wel of niet voor Erdogan stemt.”
Leo Neels: “Dat iemand gaat stemmen is in elk geval de correcte attitude, een democratie werkt niet zonder actieve burgers. Maar het kwalijke aan Erdogan is dat hij de laatste resten van de Turkse democratie beëindigt, want het is eigenlijk al een autocratie. Hij zegt: stem voor mij en wie nee stemt, stemt voor terroristen. Pardon? In een democratie heb je een staatshoofd én een regeringsleider. Een staatshoofd hoort neutraal te zijn en de mensen van alle strekkingen te verbinden. Hij negeert dit. Hij schaft de eerste minister af.”
Als het ja wordt, dan gaan jullie wel naar een dictatoriaal regime, dan krijgt Erdogan toch wat hij wil?
Meral Özcan: “Dat besef leeft niet bij de mensen.”
Is hij wel een goede leider, economisch gaat het in Turkije slecht.
Hilal Yalçin: “Hij is in elk geval een sterke leider en dat is wat mensen willen.”
Meral Özcan: “Mensen zijn na die staatsgreep van 15 juli nog altijd erg emotioneel.”
Leo Neels: “Jullie statement: onze toekomst ligt in België, is in elk geval een erg inclusief statement. Maar het publiek debat met voor- en tegenstanders is in Turkije in elk geval doodgemaakt en zo ook naar hier geëxporteerd. Dat is de ideale microkosmos voor een dictatuur.”
Hilal Yalçin: “Het debat hier is vooral erg luid langs één kant.”
Meral Özcan: “Ik mis ook het feit dat ze voor- en tegenstanders niet samen aan tafel zetten. Je hoort nu telkens maar één kamp.”
Leo Neels: “Het debat restaureren, dat is wat er moet gebeuren. Want nu heb je alleen maar monologen.” Herman Reynders: “Toch vreemd dat we een gesprek over samenleven in Limburg moeten starten met een analyse over Turkije. Drie vierde van de Turkse gemeenschap voelt zich nog altijd meer verbonden met Turkije dan met België. Ook al wonen ze hier, ze zitten met hun hart en hun verstand nog in Turkije. De sociale controle is hier ook zo groot dat ze elkaar niet meer durven tegenspreken.”
Voelen de Turken zich in de eerste plaats Turk?
Funda Oru: “België is in elk geval ons land, dat is de boodschap die wij als politici moeten brengen. We moeten zeker niet polariseren.”
Herman Reynders: “De boodschap van Bart Somers vind ik goed: niet de afkomst, wel de toekomst is belangrijk.”
Hilal Yalçin: “Mijn opa is naar hier geëmigreerd in de jaren 60. Ik ben nu al de derde generatie in België en toch zien ze me hier nog altijd als een Turk. Zijn we hier nog zo gastvrij als ze dat indertijd waren voor mijn grootvader? Wat verbindt ons? Mijn zoontje zit in een witte school, heeft bijna alleen Vlaamse vriendjes. Na de aanslagen van 22 maart zag hij overal militairen. Hij vroeg of die ons ook zouden beschermen, want wij waren toch ook een beetje Turk. Dat greep me naar de keel.”
Leo Neels: “In 1974 is België gestopt met migratie toe te laten, maar ze hebben er geen beleid onder gestopt. We moeten eerlijk zijn en zeggen: we zijn niet geslaagd met de integratie. De burgerschapsverklaring voor nieuwkomers die in 2015 is uitgevonden, zou beter door alle Belgen worden onderschreven. Wij vinden zaken als persvrijheid normaal, maar amper 14 procent van de wereldbevolking heeft die persvrijheid.”
Meral Özcan: “Wat is er eigenlijk in die 50 jaar migratie gebeurd? Wie heeft de bruggen tussen de gemeenschappen gebouwd? Wat voor zin heeft het om bruggen te bouwen als die bij de eerste aardbeving al wegschuiven? De integratie is mislukt.” Wim Dries: “Daar ben ik het niet mee eens. We zijn in Genk gestopt met over integratie te spreken, iedereen mag zijn identiteit hebben, maar de toekomst is belangrijker. We spreken nu over diversiteit. De integratieraad is samengevoegd met de cultuurraad.”
Erdogan is in elk geval een sterke leider en dat is wat mensen willen
Hilal Yalçin
Waarom leven Turken zo op zichzelf, waarom zien we bijvoorbeeld bij Racing Genk geen Turkse supporters?
Hilal Yalçin: “Mijn familie zit er anders wel.”
Racing Genk is anders zeer verbindend, na de sluiting van de mijnen was iedereen blauw.
Leo Neels: “We zijn ook alleen maar Belg als de Rode Duivels spelen, voor de rest zijn we Vlaming of Waal. Ook bij de oude Belgen heb je diversiteit.”
In Genk heb je nu ook nieuwbouwwijken waar de Turkse middenklasse samenwoont, zoals in Sledderlo.
Wim Dries: “De eerste huizen die er gebouwd werden wel, maar nu heb je toch een grotere mix. Of ik nu in Sledderlo kom of in een andere wijk, de problemen die de moeders aan schoolpoorten aankaarten zijn dezelfde. Ze willen veilig verkeer, geen drugs en straatlampen die werken.” Herman Reynders: “De groep die we nu niet bereiken, woont in concentratiewijken. Net daar is de sociale controle ook groot. We hebben hier echt geen Diyanet ( Turkse staatsmoskeeen, nvdr) nodig om te spioneren hoor, we hebben al genoeg rechtstreekse lijnen naar Ankara.”
Meral Özcan: “Door dat samenwonen krijg je ook concentratiescholen.”
Hilal Yalçin: “Is het wel een probleem als de middenklasse samenwoont?” Herman Reynders: “Dat hoeft niet, maar je zit dan wel een taalprobleem. Als je kijkt naar de mensen die het gemaakt hebben, dan is dat omdat ze op tijd uit concentratiescholen zijn weggebleven.”
Wim Dries: “Ik heb geen problemen met tweetaligheid, maar je moet ook Nederlands volgen vanaf 0 jaar. Wij hebben in elk geval erg geïnvesteerd in projecten zoals Kind en Taal. De cijfers voor het schoolverlaten zonder diploma zijn sinds 2011 ook gedaald van 20 procent naar 15 procent.”
Leo Neels: “Dat is goed gewerkt. In mijn aula zitten amper 5 à 10 procent studenten met een allochtone achtergrond. Ook al kom ik op weg naar de Universiteit van Antwerpen door heel wat diverse wijken. Bij lokale besturen en in scholen zitten de concrete dossiers over integratie. Daar gebeurt het werk. Zelfs als de integratie vanaf morgen perfect zou verlopen, dan hebben we nog 50 à 100 jaar nodig alvorens de problemen weg zijn. Gelukkig reageren we hier anders op problemen en leggen we geen bommen zoals de IRA of de ETA.”
Moeten wij iemand als Erdogan hier voortaan weigeren?
Herman Reynders: “Ik heb Erdogan indertijd nog persoonlijk ontmoet. Ik heb hem als burgemeester van Hasselt ontvangen. Ik vond dat als ik voor zijn veiligheid moest instaan, hij ook wel eens op bezoek mocht komen. Al was hij dat aanvankelijk niet van plan.”
Zou u Erdogan nu nog ontvangen?
Herman Reynders: “Nee.”
En u meneer Dries, zou u nog naar zijn bijeenkomst gaan?
Wim Dries: “Ik ben indertijd in de Grenslandhallen gewoon eens gaan kijken hoe het er daar aan toe ging. Maar dat zou ik nu niet meer doen.” Hilal Yalçin: “Een politicus in Turkije is in elk geval iets helemaal anders dan hier. Daar zijn dat vedetten. Ik ben ooit nog parlementslid geweest en ik stond in Beringen aan de kassa met mijn oom uit Turkije die daar ook in het parlement zat. Wat doe je nu, vroeg hij mij. In Turkije staan politici niet in de rij.”
Geldt in Genk nultolerantie voor de import van Turkse problemen?
Wim Dries: “Ik heb de dag na de staatsgreep al alle Turkse verenigingen en moskeebesturen samengeroepen om af te spreken dat we de problemen niet gingen importeren.”
Hoe zit het met de verdeeldheid tussen Gülenisten en de rest? Islamleraar Bahattin Koçak is met ziekteverlof gestuurd omdat de ouders van de schoolkinderen woedend zijn. In Turkije zitten nog meer dan 100 journalisten opgesloten.
Meral Özcan: “Zoiets kan niet.” Funda Oru: “Ik vind het jammer dat alles altijd herleid wordt naar Gülenisten en de rest. Ook bij de nee-stemmers zijn er veel anti-Gülenisten. Ik ben schepen voor iedereen.”
We hebben hier echt geen Diyanet nodig om te spioneren, we hebben al genoeg rechtstreekse lijnen naar Ankara
Herman Reynders